رژی، کمپانی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
(تغییرمسیر از کمپانی رژی)

رِژی، کمپانی

نام شرکتی انگلیسی که در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه به انعقاد قراردادی استعماری با دولت ایران اقدام کرد. ناصرالدین‌شاه‌ در سفر سوم‌ خود به‌ اروپا، امتیاز خرید و فروش‌ توتون‌ و تنباکو را به‌ ماژور تالبوت‌ انگلیسی‌، صاحب‌ شرکت‌ رژی‌ داد. پس‌ از عقد قرارداد، در ۱۳۰۹ق تالبوت‌ به‌ ایران‌ آمد و ظرف مدت کوتاهی، دفاتر شرکت و کارکنان آن در سراسر کشور به فعالیت پرداختند. تأسیس شرکت‌ با مخالفت‌ بازرگانان‌ و علمای‌ ایران‌ روبه‌رو شد. شرکت‌ در مقابل‌ مخالفت‌ مردم‌ شدت‌ عمل‌ به‌خرج‌ داد و اعلام‌ کرد هیچ‌کس‌ حق‌ ندارد توتون‌ و تنباکوی‌ خود را، چه‌ کلی‌ و چه‌ جزئی،‌ به‌غیر شرکت‌ بفروشد. همچنین‌ خرید عمده‌ را نیز ممنوع‌ کرد و تخطی‌ از قوانین‌ شرکت‌ را موجب‌ مؤاخذه‌ دانست‌. مأموران شرکت مردم را برای فروش اجباری محصولات خود و اطاعت از تصمیمات شرکت تحت فشار قرار دارند و این‌ امر سبب‌ اعتراض‌ شدید علمای‌ برخی‌ از شهرها و درگیری‌هایی‌ در شهرهای‌ تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان،‌ و تهران‌ گردید و تظاهرات‌ وسیعی‌ در مخالفت‌ با قرارداد صورت‌ گرفت‌. تظاهرات‌ به‌‌سرعت‌ گسترش‌ یافت‌ و پاره‌ای‌ از بازرگانان‌، تنباکوهای‌ خود را آتش‌ زدند. میرزای‌ شیرازی‌ و حاجی میرزا حسن آشتیانی طی‌ حکمی‌ استعمال‌ توتون‌ و تنباکو را در سراسر ایران‌ تحریم‌ کردند. متعاقب‌ آن‌ بسیاری از مردم، حتی‌ در حرمسرای‌ شاهی‌ از کشیدن‌ توتون‌ و تنباکو خودداری کردند و قلیان‌ها را در اعتراض‌ به‌ عملکرد شرکت‌ در شهرها شکستند. شاه‌ ناگزیر تحت‌ فشار شدید داخلی‌ و خارجی‌ امتیاز مذکور را لغو کرد. میرزای‌ شیرازی‌ پس‌ از اطمینان‌ از لغو کامل‌ قرار داد، فتوای‌ تحریم‌ را نیز فسخ‌ کرد. لغو امتیاز موجب تیرگی روابط ایران و انگلیس شد. دولت ایران ناچار شد ۵۰۰هزار لیره به شرکت غرامت بپردازد و این مبلغ را از روسیه وام گرفت. واقعۀ تحریم تنباکو از قیام‌های سیاسی مهم دورۀ قاجار است. نیز ← رژی،_قرارداد