بهبهانی، محمد (تهران ۱۲۵۳ش ـ ۱۳۴۲ش)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

بِهبهانی، محمّد (تهران ۱۲۵۳ش ـ ۱۳۴۲ش)

روحانی‌ متنفذ سیاسی‌ ایران‌ در دورۀ‌ پهلوی. فرزند سید عبدالله‌ بهبهانی‌، از رهبران‌ مشروطه، بود و‌ در تهران‌ به‌دنیا آمد و مقدمات علوم دینی، فلسفه و حکمت و فقه را نزد استادان مشهور زمان آموخت و در نجف به درجۀ اجتهاد رسید. هنگام‌ به‌توپ‌بستن‌ مجلس‌ (۱۳۲۶ق) همراه‌ پدر، دستگیر و تبعید شد و پس‌ از فتح‌ تهران،‌ یکی‌ از سه‌ عالِم بانفوذ کمیسیون‌ عالی‌ مشروطه‌خواهان‌ بود که‌ دستور خلع‌ محمدعلی‌ شاه‌ را صادر کرد. در مجلس‌ دوم‌ نمایندۀ‌ مردم‌ تهران‌ شد و در ۱۳۰۴ش، به‌ عضویت‌ مجلس‌ مؤسسان‌ انتخاب‌ شد و تا پایان‌ سلطنت‌ رضاشاه‌ با دربار مناسبات‌ حسنه‌ای‌ داشت‌. در ۱۳۲۷ش، به‌ همراه‌ چهارده‌ تن‌ از مجتهدان‌، بیانیه‌ای‌ را امضا کرد که‌ در آن‌ ظاهرشدن‌ زنان‌ در اماکن‌ عمومی‌، بدون‌ حجاب‌، حرام‌ اعلام‌ شده‌ بود. در نهضت‌ ملی‌، هیچ‌گاه‌ در شمار مدافعان‌ دولت‌ مصدق نبود و حتی‌ از آن‌ انتقاد نیز می‌کرد چنان‌که در همه‌پرسی‌ مصدق در مورد انحلال‌ مجلس‌ هفدهم‌، بهبهانی‌ و آیت‌الله‌ کاشانی‌ این‌ اقدام‌ را خلاف‌ شرع‌ و حرام‌ دانستند. پس از کودتای‌ ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش‌، و با بازگشت‌ محمدرضا شاه‌ به‌ تهران‌، بهبهانی با شاه‌ ملاقات‌ کرد و به‌ او تبریک‌ گفت‌. در ۱۳۳۷ش،‌ به‌ طرح‌ مجدد شرکت‌ زنان‌ در انتخابات‌ مجلس‌ سنا حمله‌ کرد. در بهمن‌ ۱۳۴۰ش،‌ با آغاز برنامۀ‌ اصلاحات‌ ارضی‌، به‌‌علت‌ وقایع‌ دانشگاه‌ و کشته‌شدن‌ دانشجویان‌، تلگراف‌ تند و اعتراض‌آمیزی‌ به‌ شاه‌ زد و با تصویب‌ قانون‌ انجمن‌های‌ ایالتی‌ و ولایتی‌ (مهر ۱۳۴۱) و همه‌پرسی‌ انقلاب‌ سفید در همان‌ سال‌، شدیداً مخالفت‌ کرد و به‌دنبال‌ آن‌ در خانه‌اش‌ تحت‌ نظر قرار گرفت‌ و این‌ بار مستقیماً‌ رو در روی‌ دربار ایستاد. او فاجعۀ‌ مدرسۀ‌ فیضیه‌ و کشتار قیام‌ پانزده‌ خرداد ۱۳۴۲ش‌ را به‌شدت‌ محکوم‌ کرد که‌ منجربه‌ جلوگیری‌ انتخاب‌ فرزند او به‌ نمایندگی‌ مجلس‌ شد. بهبهانی را در نجف و در کنار مزار پدرش به خاک سپردند.