بیاتی، عبدالوهاب (بغداد ۱۹۲۶ـ اردن ۱۹۹۹)
بَیاتی، عَبدُالوَهّاب (بغداد ۱۹۲۶ـ اردن ۱۹۹۹)
شاعر عراقی و از برجسته‌ترین شاعران معاصر عرب. دانش‌آموختۀ دانشسرای تربیت معلم بود. به اتهام فعالیت‌های دست‌چپی ضدسلطنتی، در ۱۹۵۴ زندانی شد و، پس از آزادی، میهن خود را ترک گفت. درپی سرنگونی رژیم سلطنتی، به وطن بازگشت و در ۱۹۵۹ وابستۀ فرهنگی عراق در مسکو شد. مدتی در مؤسسۀ خلق‌های آسیا و افریقای آکادمی شوروی تحصیل کرد. در ۱۹۶۴، در قاهره اقامت گزید. در ۱۹۷۰، مشاور وزارت فرهنگ و اطلاعات حکومت بعثی و سپس وابستۀ فرهنگی عراق در مادرید شد. پس از مراجعت به عراق، رهسپار و ساکن عَمّان گردید. شعر بیاتی متأثر از زندگی در تبعید و آثار شاعرانی چون الیوت، مایاکوفسکی، نرودا، لورکا، آراگون، ناظم حکمت، و انقلابیونی چون چه‌گواراست. شعرهای رمانتیک اولین دفتر شعرش، فرشتگان و شیاطین (۱۹۵۰) به‌سرعت رنگ تعهد انقلابی به رنجبران گرفت که در دومین اثرش، ابریق‌های شکسته (۱۹۵۴)، در قالب شعر آزاد هویداست. در مجموعه‌های بعدی، ارج بر کودکان و زیتون باد (۱۹۵۶)، شعرهای تبعید (۱۹۵۷)، بیست قصیده از برلین (۱۹۵۹)، و واژه‌ها نمی‌میرند (۱۹۶۰)، از مبارزات ملت‌ها ضد سیطره‌جویی غرب دفاع می‌کند. سبک شعرش آزاد و موجز، و سرشار از استعاره و تصویر است. مبارزات مردمان الجزایر و مصر و ویتنام را می‌ستاید. اوج بزرگداشت مبارزات سیاسی در شعر بیاتی در کتاب فقر و انقلاب (۱۹۶۵)، جلوه‌گر می‌شود که او را در جایگاه یکی از رهبران رئالیسم سوسیالیستی در شعر مدرن عربی تثبیت می‌کند. درپی شکست اعراب از اسرائیل (۱۹۶۷)، انتقاد بیاتی بر رژیم‌های کشورهای عربی و عشق او به مبارزات توده‌های عرب، در مرثیه‌ای بر خورشید حزیران و مزدوران (۱۹۶۹) و یادداشت‌های روزانۀ سیاسی پیشه‌ور (۱۹۷۰) منعکس می‌شود. از آن پس، سروده‌‌هایش، در عین حفظ تعهد او به نبرد با ظلم و امپریالیسم و دولت‌های مرتجع، ابعاد رازگونۀ عاشقانه گرفت و نهادها و پندارهای عارفان بزرگ را اقتباس کرد. مجموعۀ چکامه‌های عشق بر نگاهبانان هفت جهان (۱۹۷۱) از این گونه است. افزون بر این، شخصیت‌های فرهنگی جهان مانند مُتَنَبّی، ابوالعلاء مَعَرّی، هملت، پیکاسو، حلاج، و ابن عربی، در شعر او از تجربه‌های خود چنان سخن می‌گویند که گویی در عصر مدرن به‌سر می‌برند. استفاده از این نقاب‌ها درگیری مستقیم بیاتی با اوضاع خفت‌بار کنونی جهان عرب را می‌کاهد و به او اجازۀ انتقاد عینی از پلیدی‌ها را می‌دهد، بی‌‌آن‌که او را اندرزگو و ایدئولوژیک بنمایاند. ندای بیاتی برای تغییر بنیادین در جامعۀ عربی هنوز بلند و رساست.