تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر (خراسان ۷۲۲ـ سمرقند ۷۹۲ق)
تَفْتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر (خراسان ۷۲۲ـ سمرقند ۷۹۲ق)
متکلم، فقیه شافعی، منطقی، ادیب و مفسر ایرانی. در شهرهای مختلف خراسان و ماوراء‌النهر به گردش پرداخت و نزد استادانی چون عضد‌الدین ایجی و قطب‌الدین رازی کسب دانش کرد. مدتی در هرات زیست و بعد از آن چندی را در خوارزم و سرخس گذراند. سرانجام به اشارۀ امیرتیمور به سمرقند رفت و در آن‌جا با سید شریف‌الدین جرجانی، که امیرتیمور پس از فتح شیراز او را با خود به سمرقند برده بود، در حضور امیرتیمور به مباحثه و مناظره نشست که نتیجۀ آن اختلاف میان آن دو و موجب تعریض‌ها و انتقادهای گوناگون بر عقاید تفتازانی در برخی آثار جرجانی شد. تفتازانی با بسیاری از علوم رایج روزگار خود آشنا بود و در فنون ادبی، کلام، منطق، فقه و اصول تبحر داشت. از آثارش: تهذیب‌المنطق و الکلام؛ شرح التصریف درعلم صرف؛ المطول؛ مختصر‌المعانی؛ مقاصد؛ شرح شمسیه؛ الفتاوی‌الحنفیة؛ شرح منتهی السؤال و الأمل فی علمی الاصول و الجدل؛ الارشاد در نحو؛ شرح‌العقاید‌النسفیه در کلام (کلکته، ۱۲۴۴ق)؛ المفتاح در فقه شافعی؛ شرح کشاف زمخشری در تفسیر؛ النعم‌السوابغ در شرح الکلم النوابغ زمخشری (قاهره، ۱۲۸۷ق).