الیمایید، تمدن
اِلیمایید، تَمَدُّن (Eleamaid)
(یا: الیماییس؛ الیمایی) تمدن و امیرنشینی هم‌دورۀ سلوکیان و اشکانیان، در خوزستان و نواحی بختیاری. اطلاعات تاریخی و باستان‌شناختی دربارۀ این تمدن بسیار اندک است. آثار تمدن الیمایید در استان خوزستان و ناحیۀ بختیاری یافته شده‌اند. این تمدن سرانجام به‌دست اردشیر بابکان یا شاپور ساسانی اول ازمیان رفت. گویا کامنیسکیر اول در حدود ۲۰۰پ‌م توانست خوزستان و ناحیۀ بختیاری را از سیطرۀ سلوکیان خارج و روابطی مسالمت‌آمیز با فَرتَه‌داران پارس برقرار کند. الیماییان را بازمانده‌های عیلامیان باستان می‌دانند که پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی رستاخیزی دوباره اما زودگذر داشتند. معبد مسجدسلیمان و پرستشگاه‌های شَمی و بَرد نِشانده را از آثار فرهنگی تمدن الیمایید معرفی کرده‌اند. بر روی سکه‌های مفرغی الیمایید علائم لنگر و ماه و ستاره دیده می‌شود و نیز نام کامنیسکیر به خط آرامی ضبط شده است. از سکه‌ها و نیز روایت‌های مورخان یونانی چنین استنباط می‌شود که الیماییدها تسامح مذهبی داشته و خدایان سامی و یونانی، ازجمله بَعل، آپولون، آتنا و آرتمیس، را می‌پرستیده‌اند. نیز، با پالمیریان روابط تجاری و فرهنگی داشته‌اند. آنتیوخوس سوم در ۱۸۷پ‌م و مهرداد پارتی اول در ۱۳۸ و ۱۳۹پ‌م به الیماییس لشکر کشیدند تا گنجینه‌های معابد ثروتمند آن‌جا را تاراج کنند. مهرداد اول هرچند از قدرت پادشاهی الیماییس کاست، اما نتوانست به استقلال آن پایان دهد تا این‌که در دورۀ ساسانیان این تمدن منقرض شد.