خاقانی، ابوعلی محمد بن یحیی ( ـ۳۱۲ق)

خاقانی، ابوعلی محمّد بن یَحیی ( ـ۳۱۲ق)

از دولتمردان عرب. در دستگاه دیوانی عباسیان در بغداد خدمت می‌کرد. در ۲۹۹ق، که مقتدر، خلیفۀ عباسی، برای بار دوم ابوالحسن علی بن محمد، معروف به ابن فرات، را از وزارت برکنار کرد، خاقانی را به جای او نشاند. خاقانی برای این که خزانۀ دولتی را پر کند نخست همۀ کاربدستان دستگاه دیوانی را با گرفتن جریمه‌های سنگین از کار برکنار کرد. او و همدستانش از رشوه‌گیری ابایی نداشتند؛ چنان‌که در یک روز از نوزده تن رشوه گرفت و آن‌ها را به حکومت کوفه فرستاد. خاقانی از بیم آن که مبادا ابن فرات بار دیگر به سرکار بازگردد وی را به دادگاه کشاند و ۷میلیون دینار از دارایی او را به سود خلیفه مصادره کرد. وی برای خرسندی خاطر حنبلیان بغداد بر شیعیان سخت می‌گرفت و در مردم‌فریبی، استاد بود. در روزهایی که وزارت می‌کرد کار وزارت چندان پریشان شده بود که مقتدر ناگزیر ابن فرات را پنهانی به کاخ می‌آورد تا در کارها با او مشورت کند . اما سرانجام خاقانی را از وزارت برداشت و علی بن عیسی بن جراح را به جای او گماشت. وزیر تازه، خاقانی را با دو پسرش به بند کشید. در ۳۱۱ق، که ابن فرات برای سومین‌بار به‌وزارت رسید خاقانی را دستگیر و زندانی کرد.