کارمیربلور، دژ
کارْمیرْبلور، دژ
یکی از پنج دژ مهم اورارتوها، در دشت ایروان و در نزدیکی شهر امروزی ایروان. کارمیربلور در کاوش‌های دهۀ ۱۹۵۰ باستان‌شناسان روس به سرپرستی بوریس پیوترووسکی کشف شد. نام اصلی آن تیشبایی اورو، به‌معنی شهر تیشبا بود. هرچند موقعیت دژهای اورارتویی سِگونیا و آرزاشکو، که تختگاه آرامو اولین امپراتور اورارتو بود، تاکنون مشخص نشده است اما به‌سبب رعایت در همگونی شیوه‌های معماری، به‌نظر می‌آید طرح و شیوۀ معماری آن‌ها شبیه کارمیربلور باشد. تیشبایی اورو در قرن ۶پ‌م سقوط کرد؛ هرچند مادها بودند که امپراتوری اورارتو را برچیدند اما از دورۀ ماد در کارمیربلور اثری به‌دست نیامده است و دومین دورۀ کارمیربلور هخامنشی است. از دیگر دژهای معروف اورارتویی در قفقاز جنوبی که طرح و شیوۀ معماری مشابه تیشبایی اورو داشته و در دورۀ هخامنشی استفاده شده‌اند باید از آرگیش‌تی هی‌نی‌لی (شهر آرگیش‌تی) و آرین بِرد (اِربونی اورارتوها)، هُروم شمالی در دشت شیرَک، مِنوآهی‌نی‌لی (شهر منوآ) مِتسامور و آراموس نام برد. یکی از کهن‌ترین نمونه‌های تالارهای ستون‌دار یا آپادانا در آرین بِرد یا اِربونی، که بر دشت و شهر ایروان اشراف دارد، ساخته شد، که سرمشق معماری هخامنشی در تخت جمشید قرار گرفت.