ریشتر، گرهارد (۱۹۳۲)

گرهارد ریشتر

ریشْتِر، گِرهارْد (۱۹۳۲)(Richter, Gerhard)

هنرمند آلمانی. بیش از هر چیز با نقاشی‌های انتزاعی‌اش شناخته می‌شود، با این حال در زمینه‌ی عکاسی و مجسمه‌سازی نیز فعال است. ریشتر یکی از مهم‌ترین هنرمندان معاصر آلمان به شمار می‌رود و برخی از آثارش در حراجی‌ها رکورد قیمت‌ها را شکسته‌اند.

در درسدن به دنیا آمد. پدرش ریاضی‌دان و معلم مدرسه بود و مادرش از خانواده‌ای اهل فرهنگ و موسیقی. گرهارد در نوجوانی در آستانه‌ی اجبار به پیوستن به ارتش جوانان آلمان نازی قرار داشت، اما سن کمش او را از این اتفاق نجات داد. ریشتر درس را نیمه‌کاره رها کرد و به عنوان نقاش صحنه‌های تئاتر مشغول به کار شد. پس از آن به آکادمی هنرهای زیبا در درسدن رفت. بعد از فارغ‌التحصیلی، در چند پروژه‌ی نقاشی دیواری شرکت کرد.

دو ماه پیش از ساخت دیوار برلین، گرهارد به همراه همسرش ماریان از آلمان شرقی به آلمان غربی گریخت. بعدها نقاشی‌های دیواری او در آلمان شرقی به دلیل ملاحظات سیاسی و عقیدتی پاک شدند و نقاشی‌های جدیدی به جای آن‌ها قرار گرفت. ریشتر برای ادامه‌ی تحصیل به آکادمی هنر دوسلدورف رفت و پس از تحصیل، مدتی در دانشکده‌ی هنرهای تصویری هامبورگ و کالج هنر و طراحی نوا اسکوتیا تدریس کرد، سپس به دوسلدورف برگشت و به مدت پانزده سال استاد آکادمی هنر این شهر بود.

از آثار ریشتر

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ریشتر در ابتدای شروع کار نقاشی، انتخاب بین واقعیت و انتزاع بود. آثار اولیه‌ی وی به منظور بیان عقاید سیاسی، عمدتاً واقع‌گرایانه بودند اما پس از مهاجرت به آلمان غربی و به ویژه پس از آشنایی با جنبش اکسپرسیونیسم انتزاعی نقاشان نیویورکی، گرایش ریشتر به انتزاع بیشتر شد.

یکی از مجموعه‌های معروف ریشتر، نقاشی‌هایی است که وی با اقتباس از عکس‌ها کشیده است. ریشتر بارها به علاقه‌اش نسبت به عکاسی تأکید کرده. این فرم از هنر حصوصاً به این دلیل وی را جلب می‌کند که خودمختار است. به عبارت روشن‌تر، هنرمند نمی‌تواند دخالت چندانی در فرآیند عکاسی داشته باشد و کار وی به انتخاب قاب و نهایتاً افزودن فیلتر و ... محدود می‌شود. نقاشی‌های ریشتر سعی در از بین بردن همین تفاوت‌های کوچکی دارند که عکاس‌ها رقم زده‌اند. برای این منظور، ریشتر این عکس‌ها را به شکلی محو به تصویر می‌کشد. انگیزه‌ی وی از این کار، به گفته‌ی خودش این است که به تمامی اجزاء تصویر، باری برابر ببخشد؛ که همه چیزِ عکس را به یک اندازه مهم جلوه دهد.

در زمینه‌ی مجسمه‌سازی، ریشتر از شیشه در ساخت آثارش استفاده می‌کند. این آثار معنای متعارف مجسمه را به چالش می‌کشند و عموماً از سطوحی صاف و شفاف – چیزی مثل شیشه‌ی پنجره‌ی خانه‌ها - تشکیل می‌شوند. تمرکز ریشتر در این آثار، بر نحوه‌ی بازتاب نور در این شیشه‌هاست. بر همین مبنا، در سال 2002 از وی خواسته شد تا برای پنجره‌ی مشبک کلیسای کلن، شیشه‌ی رنگی (ویترای) بسازد. پنج سال بعد، از اثر ریشتر با عنوان سمفونی نور رونمایی شد. در این طرح عظیم، هفتاد و دو رنگ مختلف به کار برده شده بود. اگرچه ریشتر برای این اثر هیچ پولی نپذیرفت، هزینه‌ی شیشه‌ها و موارد جانبی ساخت بالغ بر پانصدهزار دلار شد که این مبلغ با مشارکت مخاطبان کلیسا تأمین گردید.

آثار ریشتر به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاشان معاصر، در حراجی‌های جهانی بسیار محبوب است. برای مثال در سال 2012، اثر او با عنوان نقاشی انتزاعی (809-4) با قیمت 34 میلیون دلار در حراجی ساتبی به فروش رفت و رکورد گران‌قیمت‌ترین نقاشی از یک هنرمند در قید حیات را شکست.

ریشتر در برخی از مهم‌ترین مراکز هنری دنیا، نمایشگاه اختصاصی برگزار کرده است. از جمله نمایشگاهی با عنوان پانوراما در تیت مدرن لندن و گالری ملی جدید برلین و همچنین نمایشگاه پرتره‌ها در گالری ملی پرتره در لندن. هرچند ریشتر را در زمرۀ هنرمندان پاپ، کمینه‌گرا (مینیمالیست)، و پست‌مدرنیست قرار داده‌اند، او خود هرگز چنین عناوینی را نپذیرفته و بر جنبه‌های شخصی فعالیت‌اش تأکید گذاشته است.