شکافت (زمین شناسی)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

شِکافْت (زمین‌شناسی)(cleavage)

(یا: رَخ) در زمین‌شناسی[۱] و کانی‌شناسی[۲]، امکانی در سنگ یا کانی برای تقسیم در امتداد صفحه‌های معین و موازی. این خاصیت از ساختار[۳] داخلی مادّه ناشی می‌شود و نمونۀ آن شکافتن تمیز سنگ لوح[۴] است. این عارضه برای شناسایی سنگ[۵]ها و کانی[۶]ها به‌کار می‌رود. شکافت بر اثر تجدید آرایش کانی‌های اجزای سنگ حین دگرشکلی[۷] یا دگرگونی[۸] پدید می‌آید. شکافت در جایی رخ می‌دهد که پیوند بین اتم‌ها ضعیف‌تر باشد. بسته به استحکام این پیوند، شکافت ممکن است کامل، خوب یا ضعیف، و سنگ یا کانی مفروض ممکن است یک، دو، سه، یا چند جهت شکافت داشته باشد. بعضی از کانی‌ها شکافت ندارند. از آن جمله وقتی است که کوارتز[۹] می‌شکند و سطوح خمیده‌ای شبیه سطوح شکست شیشه ایجاد می‌کند. بعضی از کانی‌های دیگر، نظیر آپاتیت[۱۰]، شکافت بسیار ضعیفی دارند که گاه آن‌ها را به‌منزلۀ نوعی جدایی تلقی می‌کنند. میکاها شکافت کامل دارند و بنابراین به ‌آسانی شکافته و به پولک‌های بسیار نازک تبدیل می‌شوند. پیروکسن‌[۱۱]ها دو شکافت خوب دارند و به‌صورت منشورهای طویل، امّا نه کامل، می‌شکنند. گالِن[۱۲] سه شکافت کامل، موازی با یال‌های مکعب دارد و به آسانی می‌شکند. به این‌ترتیب، به مکعب‌های کوچک و کوچک‌تر تبدیل می‌شود. باریت[۱۳] یک شکافت کامل دارد و سطوح شکافت آن در جهت‌های دیگر نیز خوب است.

 


  1. geology
  2. mineralogy
  3. structure
  4. slate
  5. rock
  6. mineral
  7. deformation
  8. metamorphism
  9. quartz
  10. apatite
  11. pyroxene
  12. galena
  13. baryte