قطب الدین شیرازی، محمود (شیراز ۶۳۴ـ تبریز۷۱۰ق)
قُطب‌الدّین شیرازی، محمود (شیراز ۶۳۴ـ تبریز۷۱۰ق)
فیلسوف، عارف، پزشک، منجم، ریاضی‌دان و موسیقی‌دان. نزد پدر و عمویش، کمال‌الدین ابوالخیر کازرونی، زکی رکشاوی و شمس کاتبی پزشکی را فراگرفت، به ارشاد پدر با مبانی تصوف آشنا شد و به خدمت صوفی مشهور علی بن بزغش شیرازی رسید. در حدود ۶۶۱ق برای درک محضر نصیرالدین طوسی به مراغه رفت و شفای ابن سینا و مبانی هیئت را نزد او فراگرفت و در شمار اعضای رصدخانۀ ایلخانی مراغه درآمد. گویا به‌سبب یادنکردن نام وی به‌واسطۀ جوانی در مقدمۀ زیج ایلخانی به‌قلم طوسی، رنجیده‌خاطر شد و به سیاحت در عراق عجم، اصفهان و خراسان پرداخت. در حدود ۶۶۷ق به ملاقات محمد بن سکران بغدادی از صوفیان مشهور بغداد رفت، در قونيه با مولوی ملاقات کرد، و در همان‌جا مبانی طریقت را از صدرالدین قونوی آموخت. سرانجام پس از سفری به شام، چهارده سال در تبریز گوشۀ عزلت گرفت و به شرح حکمة الاشراق سهروردی همت گمارد. قطب‌الدین در همان‌جا درگذشت و نزدیک قبر قاضی بیضاوی مدفون شد. از او در حدود بیست اثر گزارش شده، از‌جمله: درة التاج که بیشترین شهرت او به خاطر این اثر و شرح کلمة‌الاشراق است؛ زیج سلطانی؛ نهایة الادراک فی درایة الافلاک؛ اختیارات مظفری در هیئت؛ شرح کلیات قانون ابن سینا در طب موسوم به تحفةالسعدیه؛ رساله فی البرص؛ الانتصاف فی شرح الکشاف؛ مشکلات التفاسیر در مباحث قرآنی.