مختصر مزنی (المختصر...)
مُختَصر مُزَنی (المُختَصر...)
(یا: المختصر فی فروع فقه‌الشافعیه) تألیف اسماعیل بن یحیی مُزَنی ( ـ۲۶۴ق)، کتابی به عربی، در فقه شافعی. اثری بسیار معتبر و یکی از کتاب‌های پنج‌گانه معروف و متداول بین فقیهان شافعی است. بر این اثر که دوره‌ای کامل از فقه شافعی است تا کنون ده‌ها شرح و تعلیقه نوشته شده؛ حتی برخی فقیهان سایر مذاهب مانند امامی، مالکی و حَنفی نیز در تألیفات فقهی خود، از ترتیب و نظم ابواب آن پیروی کردند. طحاوی، خواهرزادۀ مؤلف، که حنفی مذهب بود، به‌ترتیب ابواب این کتاب، در فقه حنفی کتابی به‌همین نام نوشت. معروف‌ترین شرح آن، از ابن سریج بغدادی است. برخی، ازجمله ابوحامد غزالی، آن را تلخیص کرده‌اند؛ محیی‌الدین نووی در تهذیب‌الاسماء و اللغات، اصطلاحات و لغات مشکل آن را توضیح داده است. المشرب‌الهنی اثر ابونصر احمد بن علی جوبقی نسفی، الافصاح اثر ابوعلی حسین بن قاسم طبری و الشافی اثر ابوبکر محمد شاشی از دیگر شرح‌های المختصر مزنی است. محمد بن عبدالله ابهری، از فقیهان مالکی، بر آن ردیه نوشت. ابن قاص احمد بن ابی احمد طبری با تألیف کتابی کوشید تا موارد اختلاف بین امام شافعی و مُزَنی را حل کند. به نوشتۀ ابن ندیم، مُزَنی دو کتاب با عنوان المختصر تدوین کرده بود: المختصرالصغیر که همین کتاب است و بین شافعیان متداول بوده، و المختصرالکبیر که برجای نمانده است.