دریاچه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

دریاچه (lake)
تودۀ آب ساکن در زمینی گود، که مستقیماً به دریا راه ندارد. دریاچه‌ها در ناحیه‌هایی که قبلاً یخچالی بوده‌اند، درامتداد رودخانه‌های آرام، و در زمین‌های پست نزدیک دریا فراوان‌اند. دریاچه‌ها براساس منشأشان تقسیم‌بندی می‌شوند و عبارت‌اند از دریاچه‌های یخچالیِ[۱] حاصل از سایش یخچالی[۲]، دریاچه‌های سدّیِ[۳] حاصل از زمین‌لغزه‌[۴]ها و یخرُفت‌های یخچالی[۵]، دریاچه‌های دهانه‌ای[۶] (فنجانه‌ای) که در آتشفشان‌ها به‌‌وجود می‌آیند، و دریاچه‌های زمین‌ساختی[۷] که در شکافه‌ها[۸]ی طبیعی زمین تشکیل می‌شوند. دریاچه‌های دهانه‌ای در گالۀ (فرورفتگی آتشفشانی)[۹] آتشفشان‌های خاموش تشکیل می‌شوند. از آن جمله است دریاچۀ کراتر[۱۰] در اورگون[۱۱] امریکا. فرونشینی[۱۲] سقف غارهای آهکی در چشم‌اندازهای کارستی[۱۳] موجب رخنمونِ[۱۴] شبکۀ نهرهای زیرزمینی[۱۵] و ایجاد حفرۀ بزرگی می‌شود که ممکن است در آن دریاچه‌ای تشکیل شود. دریاچه‌های زمین‌ساختی طی حرکات زمین‌ساختی[۱۶]، مثلاً هنگام تشکیل درۀ کافتی[۱۷]، ایجاد می‌شوند. دریاچۀ تانگانیکا[۱۸] همراه با درۀ بزرگ کافتی شرق افریقا ایجاد شده است. یخچال‌[۱۹]ها نیز چند نوع دریاچه به‌وجود می‌آورند. از آن جمله‌اند دریاچه‌های اسکاتلند و گریت لیکس (دریاچه‌های بزرگ)[۲۰] شمال امریکا. آب دریاچه‌ها معمولاً شیرین است، اما در مناطقی که میزان بارندگی سالیانه و آب‌های جاری سطحی کم است، دریاچه‌های شور و تلخ نیز یافت می‌شود. در این مناطق، میزان تبخیر بیش از ورود آب به دریاچه است و لذا کانی‌های نمک انباشته می‌شوند. مثلاً، شوری بَحرُالمِیِّت[۲۱] حدود ۲۵۰ در هزار، و شوری گریت سالت لیک[۲۲] در ایالت یوتا[۲۳]ی امریکا ۲۲۰ در هزار است. شوری ممکن است حاصل ورود سیالات یا گازهای آتشفشانی نیز باشد. شوری دریاچه‌های ناترون[۲۴] در تانزانیا از این نوع است. در قرن ۲۰، دریاچه‌های مصنوعی بزرگی برای تولید برق آبی و مقاصد دیگر ایجاد شد. برخی دریاچه‌ها براثر فعالیت‌های بشر آلوده شده‌اند. گاهی در دریاچه‌ها فرآیند مُغَذی‌شدن[۲۵] (حالت فراتغذیه[۲۶]) روی می‌دهد. در این هنگام، کودهای کشاورزی که به داخل دریاچه آب‌شویی[۲۷] شده‌اند، موجب انفجار جمعیت آبزیان دریاچه می‌شوند، ذخیرۀ اکسیژن دریاچه تمام شده، ادامۀ حیات در آن غیرممکن می‌شود. دربارۀ دریاچه‌های مهم ایران و جهان به نام خاص آن‌ها نگاه کنید، مثل: ارومیه، دریاچه.

 

دریاچه های مشهور ایران
نـام مساحت (km2) ارتفاع از سطح دریا موقعیت
ارومیه 4870 1275 شرق ارومیه
بختگان (نیریز) 750 1558 شرق شیراز
پریشان (فامور) 43 820 جنوب شرقی كازرون
تمی (شط تمی) 2?7 2150 شرق شمالی سردشت
حوض سلطان(قم) 330 800 شمال قم
دشت ارژن 17?5 1990 شرق كازرون
زریوار 8?5 818 شمال غربی مریوان
سیران گلی 3?5 1280 شرق شمالی نقده
طشك 440 1558 شمال دریاچة بختگان
قوری‌گل 1?6 1680 جنوب شرقی تبریز
مهارلو (دریاچه نمك) 210 1460 جنوب شرقی شیراز
نئور (نور) اردبیل 3 2350 جنوب شرقی اردبیل
هامون صابری 185 480 شمال شرقی سیستان

  1. glacial lakes
  2. glacial scouring
  3. barrier lakes
  4. lands slides
  5. glacial moraines
  6. crater lakes
  7. tectonic lakes
  8. fissures
  9. cadera
  10. Crater Lake
  11. Oregon
  12. subsidence
  13. karst landscape
  14. expose
  15. subterranean streams
  16. tectonic movement
  17. rift valley
  18. Tanganyika
  19. glacier
  20. Great Lakes
  21. Dead Sea
  22. Great Salt lake
  23. Utah
  24. Natron
  25. eutrophication
  26. overnourishment
  27. leaching