حزب ایران
حزب ایران
از احزاب ملی و غیر‌دولتی در دورۀ محمدرضا پهلوی. در ۱۳۲۲ش مقارن انتخابات مجلس چهاردهم تشکیل شد و از ۱۳۲۳ش فعالیت خود را رسماً آغاز کرد. بیشتر بنیادگذاران و رهبران حزب، از اعضای «کانون مهندسین ایران» بودند. در ۱۳۲۵ش حزب میهن در حزب ایران ادغام شد. در همین سال، حزب ایران با حزب توده و چند حزب و گروه دیگر ائتلاف کرد و «جبهۀ مؤتلف احزاب آزادی‌خواه» را تشکیل داد. این ائتلاف، سبب انشعاب در حزب ایران شد و برخی از انشعابیون، حزب وحدت ایران را ایجاد کردند. جبهۀ مؤتلف احزاب آزادی‌خواه نیز در همان سال از هم گسیخت. در ۱۳۲۷ش، اولین کنگرۀ حزب ایران تشکیل شد و اساسنامۀ حزب به تصویب کنگره رسید. حزب ایران با آغاز نهضت ملی‌‌شدن نفت، به حمایت از این نهضت برخاست و پس از تشکیل جبهۀ ملی ایران، در آبان ۱۳۲۸ش، به‌‌عنوان بزرگ‌ترین سازمان تشکیل‌دهندۀ این جبهه به آن پیوست. بعضی از اعضای حزب ایران در شمار بنیادگذاران جبهۀ ملی بودند و بعضی از آنان در کابینۀ دکتر مصدق به وزارت رسیدند. حزب ایران در انتخابات مجالس پانزدهم تا هفدهم نیز فعال بود و شماری از اعضای آن در این ادوار به مجلس راه یافتند. با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، رهبران حزب ایران بازداشت شدند و با تشکیل «نهضت مقاومت ملی«، این حزب نیز از زمرۀ تشکیل‌دهندگان نهضت بود. در تیر ۱۳۳۹ش، مرداد ۱۳۴۴ش و آبان ۱۳۵۶ش، حزب ایران همراه دیگر احزاب و تشکل‌های سیاسی در ایجاد جبهۀ ملی دوم، سوم، و چهارم مشارکت داشت. حزب ایران در مجموع پایدارترین و فعال‌ترین احزاب سیاسی ایران بود که طی چندین دهه، به‌ویژه نخستین دورۀ فعالیت خود (دهۀ ۱۳۲۰ش) در سراسر کشور فعالیت گسترده‌ای کرد و روزنامه‌ها و نشریاتی در تهران و دیگر شهرستان‌ها انتشار داد. شفق، جبهه، مردان کار، جوانان ایران، نبرد امروز، عالم بشریت، فریاد، پرخاش، جوانان سوسیالیست، نبرد امروز دانشگاه، اخبار ایران، جبهۀ آزادی و باستان ازجمله نشریات این حزب بود.