عارف قزوینی، ابوالقاسم (قزوین ۱۲۶۱ـ همدان ۱۳۱۲ش)
عارف قزوینی، ابوالقاسم (قزوین ۱۲۶۱ـ همدان ۱۳۱۲ش)
شاعر و تصنیف‌ساز و خوانندۀ ایرانی. از نوجوانی نزد حاجی صادق خرازی به فراگیری آواز پرداخت و چندی نیز پای منبر میرزا حسین واعظ قزوینی روضه‌خوان بود. اما بعد با آموختن مقدمات فارسی و عربی، وارد قلمرو موسیقی و شعر شد. مدتی در رشت زیست و سپس در تهران به محفل‌هایی از دربار و شاهزادگان قاجار راه یافت. اولین تصنیف‌سازی است که مضمون‌های اجتماعی و افکار سیاسی و انتقاد از اوضاع زمان خود را در قالب شعر و آهنگ بیان کرد و موسیقی را برای نشر و تبلیغ عقاید انقلابی و آزادی‌خواهی به‌کار گرفت که در این زمینه بسیار خوش‌ذوق و مبتکر نیز بود. در جریان جنبش مشروطیت با ساخت اشعار و سرودهای میهنی با مشروطه‌خواهان همکاری کرد. اما پس از شکست تدریجیِ آرمان‌های این انقلاب، دچار بدبینی شد و اواخر عمرش را در درۀ مرادبیک همدان، به انزوایی خودخواسته، گذراند. عمدۀ اشعارش در قالب غزل با مفاهیم آزادی و میهن‌پرستی است. کنسرت‌های متعددی نیز برگزار کرد و از آن طریق ساخته‌هایش را به گوش ایرانیان رساند. بعضی از آثارش را بعدها روح‌الله خالقی و جواد معروفی تنظیم و با ارکستر گل‌ها مجدداً اجرا کردند. شماری از آثار او را نیز قمرالملوک وزیری خوانده است. تصنیف‌های عارف با نت‌نویسی ارشد طهماسبی منتشر شده است. ازجمله تصنیف‌های اوست: از کفم رها...، چه شورها...، هنگام می و...، و بلبل شوریده فغان می‌کنه... از خون جوانان وطن... . اشعار و خاطراتش نخستین‌بار به‌کوشش صادق رضازادۀ شفق (برلین، ۱۳۰۳) و سپس به‌کوشش محققانی دیگر گرد آمده است.