جون
جَون (اخترشناسی)(Alioth)
(یا: حَوَّر، اپسیلون دب اکبر[۱]) درخشان‌ترین ستارۀ صورت فلکی دب اکبر. در نزدیکی قطب شمال آسمانی قرار دارد. قطب شمال آسمانی نقطه‌ای است که در ظاهر، ستاره‌های قابل مشاهده در نیمکرۀ شمالی بر گرد آن می‌گردند. این گردش ظاهری ناشی از چرخش محوری زمین است. جَون در بیشتر نقاط نیمکرۀ شمالی، در همه شب‌های سال در افق شمالی دیده می‌شود که در حال دور زدن قطب شمال آسمانی است. به همین سبب آن را نوعی ستارۀ پیراقطبی[۲] شمالی می‌دانند. ستاره‌هایی نظیر جَون، که با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند، به کهکشان راه شیری، تعلق دارند و بیشتر آن‌ها بسیار درخشان یا به‌نسبت نزدیک‌اند. جَون ۶۵ سال نوری از منظومۀ خورشیدی فاصله دارد. برای مقایسه، فاصلۀ دورترین ستاره‌هایی که به‌آسانی دیده می‌شوند به بیش از ۵هزار سال نوری می‌رسد. جَون در آسمان شبِ زمین با قدر ظاهری ۱.۷۷ می‌درخشد و یکی از ۵۰ ستارۀ درخشان از منظر زمین است. قدر ظاهری[۳] میزان درخشش ستاره از دید ناظر زمینی است. دمای سطحی جَون ۱۰,۷۰۰ درجۀ سانتی‌گراد و حدود دو برابر دمای خورشید است. قطر آن حدود ۴میلیون کیلومتر و تقریباً سه برابر قطر خورشید است. اخترشناسان با توجه به ترکیب شیمیایی، اندازه، و دما، جَون را در ردۀ ستاره‌های زیرغول[۴] قرار می‌دهند. ستاره‌ای که به مرحلۀ زیرغول می‌رسد در پایان نخستین و طولانی‌ترین مرحله از چرخۀ عمرش قرار دارد. چنین ستاره‌ای هیدروژن هسته‌اش را سوخته، و در مرحلۀ سوختن هیدروژن پوستۀ اطرافش است، شاید سوختن هلیوم در هسته‌اش نیز آغاز شده باشد. این تغییرات ستاره را منبسط و سرد می‌کند. با تجزیه و تحلیل نور دریافتی از جَون، اخترشناسان دریافته‌اند که این ستاره را ندیم بسیار کوچک‌تر و کم‌فروغ‌تری همراهی می‌کند که هر چهار سال یک‌بار بر گرد جَون مدار می‌پیماید و این ستاره را به یک دوتایی تبدیل کرده است. همچنین، اخترشناسان دریافته‌اند که جَون دربردارندۀ مقدار فراوانی از عناصر سنگین اروپیوم[۵] و کروم[۶] است. این عناصر در جهان، و به‌خصوص در ستاره‌ها کمیاب‌اند.