آناهیتا
آناهیتا (Anahita)
(یا: اَناهیتا؛ ناهید) به‌معنی نیالوده و پاک، ایزدبانوی آب و از بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین ایزدان آیین زردشتی. نام کامل این فرشته، اَرِدْوی سورَه آناهیتا، از ترکیب سه صفت درست شده است. اَرِدوی (اَرِد-) به‌معنی فزودن و بالاندن که نام یکی از رودهای افسانه‌ای است و غالباً با سورَه، به‌معنی زور، می‌آید و اَناهیتا که نیالوده و پاک و بی‌آلایش معنا می‌دهد. اناهیتا با گذشت زمان به‌صورت آناهیتا، اناهید و ناهید درآمده است. در میان اشیاء مفرغی لرستان، از ۸۰۰ تا ۷۰۰پم، نشانه‌هایی از آناهیتا به‌چشم می‌خورد. سنگ‌‌نبشتۀ اردشیر دوم هخامنشی(۴۰۴ـ۳۵۹پم) در همدان، نخستین سند مکتوب ایرانی است که در آن از آناهیتا یاد شده است. در این سنگ‌نبشته اردشیر اعلام میکند که کاخش را به خواست اهورامزدا، آناهیتا و میترا، ساخته است. در زمان اشکانیان آناهیتا و میترا به اوج قدرت رسمی می‌‌رسند و با اهورامزدا اتحادی نیرومند تشکیل می‌دهد. در این دوره آناهیتا در مقام ایزد آب و باروری رونق و جایگاهی بی‌سابقه دارد و به‌‌گاه حتی پرستش او مقدّم می‌شود. تمام معابد ایرانی این دوره به آناهیتا هدیه شده‌اند. از آن میان معبد شیز (معروف به تخت سلیمان) است. ساسانیان که کار خود را از معبد آناهیتای استخر، که تولیت آن را به‌عهده داشتند، آغاز کردند، هم به‌صورت نوشته و هم با پیکرتراشی‌هایی که از خود به یادگار گذاشتند، تصویر بهتر و روشن‌تری از آناهیتا به‌دست داده‌اند. در یشت‌‌ها می‌بینیم که آناهیتا دختر جوان بسیار برومندی است، راست‌بالا و توانا، با بازوان سپیدی به ستبری شانۀ اسب‌ها با جامۀ گران‌بهای پرچین زرینی بر تن و گوشوارۀ چهارگوش و زرین بر گوش و طوقِ زیبایی بر گردن و تاج هشت‌گوش زرینی بر تارک. آناهیتا فزایندۀ گله و رمه است، نطفۀ مردان را پاک میکند و به زنان باردار شیر ارزانی می‌دارد. هزار دریاچه دارد و هزار رود و هرکدام از این رودها سراسر هفت کشور روی زمین را سیراب میکند.