ابش خاتون

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اَبِش خاتون ( ۶۵۹ ـ تبریز ۶۸۵ق)
آخرین‌ اتابک‌ از اتابکان فارس یا سُلْغُریان‌. ابش دختر اتابک سعد بن‌ ابو‌بکر زنگی‌ و ترکان‌ خاتون‌ و زوجۀ منکو تیمور، پسر هولاکو، بود که پس‌ از قتل‌ سلجوق‌شاه‌ (۶۶۲‌ق) به دست‌ مغولان‌، احمد تگودار وی را به‌ حکومت‌ رسانید. در ‌۶۶۳ق قاضی‌ شرف‌الدین‌ ابراهیم‌ بر اَبِش‌ شورید، اما مغلوب‌ شد و به‌ قتل‌ رسید. دیری‌ نپایید که‌ ضعف‌ حکومت‌ اَبِش‌ در شیراز عملاً این‌ شهر را از تسلط‌ وی‌ خارج‌ کرد تا آن‌جا که‌ اَباقاخان‌ کارگزارانی‌ به‌ شیراز روانه‌ کرد تا اوضاع‌ را تحت‌ نظر و تسلط‌ خویش‌ گیرند و سرانجام‌ در ۶۷۲‌‌ق،‌ اَبِش‌ را به‌ تبریز فراخواند و تا ‌۶۸۲ق اَبِش در آن‌جا ماند. در این‌ سال‌، احمد تگودار، بار دیگر ابش‌ را به حکومت‌ شیراز گمارد، اما او باز در شیراز خودسری پیشه‌ ساخت‌. پس‌ از پیروزی‌ ارغون‌خان‌ بر احمد تگودار، ابش‌ در ۶۸۳ از حکومت‌ شیراز برکنار شد. سپس، ارغون‌ فرمان داد تا ابش‌ را، به‌ رغم‌ میلش، به‌ تبریز آوردند. و او در همان‌جا در ۲۶‌سالگی درگذشت‌ (‌‌۶۸۵‌ق). از ابش‌ بناهایی‌ در شیراز برجای‌ مانده‌ است. سعدی‌ در قصیده‌ای ابش را ستوده‌ است‌.