ابوالبرکات بغدادی، هبه الله ( ـ پس از ۵۵۰ق)

هبة الله ابوالبرکات بغدادی
درگذشت	پس از ۵۵۰ق
شغل و تخصص اصلی	فیلسوف
شغل و تخصص های دیگر	پزشک
لقب	اوحدالزّمان
آثار	اختصار‌التشریح؛ ‌مقالة فی سبب ظهور‌الکواکب؛ قرابادین؛ المعتبر فی الحکمة
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

ابوالبَرَکات بَغدادی، هبة الله ( ـ پس از ۵۵۰ق)
(هبةالله بن علی (الی) بن مَلْکا (مَلْکان) بغدادی، ملقب به اوحد الزّمان) فیلسوف و پزشک مسلمان. در یکی از نواحی نزدیک به موصل، به نام بلد، در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد و در آخر عمر اسلام آورد. پس از اصرار بسیار در بغداد به نزد ابوالحسن سعید بن هبة‌الله، پزشک نامدارِ آن عصر، پزشکی را فرا گرفت و به واسطۀ ابتکارات و جودت ذهن، به روش‌های معالجۀ جدیدی دست یازید تا بدان‌جا که مصدر پاسخ پرسش‌های پزشکی در عصر خود شد. در مبانی فلسفی، وی اگرچه وامدار نظام ارسطویی است، در موارد گوناگون از مبانی فلسفۀ مشایی عدول می‌کند، و چنین می‌نماید که پیش از سهروردی به نقد مبانی عقلی مشاء پرداخته و گویی سهروردی از او تأثر پذیرفته، هرچند در المشارع و المطارحات از او به نیکی یاد نکرده است. نگرش‌های نقادانۀ وی در طول تاریخ مورد توجه دانشمندان گوناگونی چون فخر رازی، ابن تیمیه، میرداماد و ملاصدرا بوده است. ابوالبرکات در تبیین صدور کثیر از واحد، افزون بر نقد تعدد عقول ده‌گانه، به تأمل در چگونگی مبدأ صدور عقول می‌پردازد و تمام خلقت را بسان عقل اول به خدا یا همان نورالانوار نسبت می‌دهد، مبدأ تام بودن عقل فعال در افاضۀ علوم را نقد می‌کند، و گویی تحت تأثیر افکار هرمسی بحث ارباب انواع و طباع تام را پیش می‌کشد. بر پایۀ همین مبانی وقتی به چگونگی صدور عالم طبیعت می‌رسد، رشتۀ نقد خویش را به مسبوقیت دهر بر زمان‌مند بودن عالم طبیعت می‌کشاند و زمان را از عوارض وجود می‌داند. در پیدایش هیولی نیز با ناکارآمد دانستن براهین اثبات هیولی، مقدار را منتزع از حاق هیولی می‌شمرد. از ابوالبرکات، آثار گوناگونی در زمینه‌های پزشکی، نجوم و فلسفه گزارش شده است. از آثارش: اختصار‌التشریح؛ ‌مقالة فی سبب ظهور‌الکواکب؛ قرابادین؛ المعتبر فی الحکمة که دربردارندۀ یک دوره مباحث منطقی، طبیعی و الهی است.