محمد نجیب الله احمدزی
| محمد نجیب‌الله احمدزی | |
|---|---|
| زادروز |
۶ اوت ۱۹۴۷م |
| درگذشت | ۲۸ سپتامبر ۱۹۹۶ |
| ملیت | افغانستانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | پزشکی- دانشگاه کابل |
| شغل و تخصص اصلی | دولتمرد |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
محمد نجیب‌الله احمدزی (۶ اوت ۱۹۴۷ – ۲۸ سپتامبر ۱۹۹۶)
(معروف به دکتر نجیب‌الله) پزشک، دیپلمات و آخرین رئیس جمهور حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان. در کابل به دنیا آمد، ولی پدرش اصالتاً از قوم احمدزی پشتون‌های ولایت پکتیا و در سال‌های دهه‌ی ۱۳۴۰ش وابسته‌ی تجاری کنسول‌گری افغانستان در پیشاور پاکستان بوده است. نجیب‌الله در سال ۱۳۴۰ از لیسه (دبیرستان) حبیبیه‌ی کابل فارغالتحصیل شد و در سال ۱۳۵۴ از دانشگاه کابل مدرک پزشکی گرفت. در سال ۱۳۴۴ به حزب دموکراتیک خلق پیوست و با مطالعه‌ی آثار مارکسیستی به سخنرانی در همایش‌های دانشجویی و حزبی پرداخت. طی تحصیلات دانشگاهی به خاطر فعالیت‌های حزبی‌اش به سرعت در تشکیلات سازمانی پیش رفت و در حلقه‌ی افراد نزدیک به ببرک کارمل، رهبر بخش جناح پرچم حزب، درآمد. در زمان کودتای هفتم اردی‌بهشت ۱۳۵۷، که منجر به سرنگونی رژیم محمد داود و استقرار دولت کمونیستی شد، رئیس اداره‌ی امور دانشجویان دانشگاه کابل بود. دولت کمونیستی افغانستان او را در تیر همان سال به سفارت افغانستان در تهران فرستاد، ولی به زودی به کشور فراخوانده شد. مدتی بعد به مسکو رفت و همراه با قوای شوروی در دی 1358 به کابل بازگشت و به عنوان رئیس دستگاه استخباراتی (اطلاعاتی) دولت تعیین شد. با روی کار آمدن گورباچف در شوروی و تغییر مواضعش در پایان دادن به جنگ در افغانستان، ببرک کامل از ریاست جمهوری افغانستان برکنار و نجیب‌الله در آبان 1365 جانشین او شد.
نجیب‌الله در دوره‌ی ریاست جمهوری خود اصلاحات گسترده‌ای در نظام و سیاست‌های حزبی وارد کرد، حتی نام حزب را به "حزب وطن" تغییر داد. او جرگه‌ی بزرگی را در سال ۱۳۶۶ برگزار کرد و این جرگه، قانون اساسی جدیدی را به تصویب رساند. در این قانون اساسی آزادی‌های زیادی برای شهروندان کشور، از جمله آزادی رسانه‌ها و تشکیل احزاب سیاسی تضمین شد. احترام به دین اسلام و پیروی از آن برای دولت الزامی شد و نجیب‌الله حتی خود در برخی از گردهمایی‌های مذهبی در کابل شرکت می‌کرد. خروج ارتش شوروی از افغانستان (بهمن ۱۳۶۷) و کودتای نافرجام شهنواز تنی، وزیر دفاع دولت نجیب‌الله، در ۱۶ بهمن ۱۳۶۸ از مهمترین رویدادهای نظامی دوره‌ی ریاست جمهوری او شمرده می‌شود.
با وجود تلاش زیاد او برای رسیدن به آشتی ملی و خروج ارتش سرخ از افغانستان، گروه‌های مجاهدین افغان همچنان به مبارزه‌ی خود با دولت او ادامه دادند. طی تصرف کابل توسط نیروهای برهان‌الدین ربانی و احمدشاه مسعود (اردی‌بهشت 1371)، نجیب‌الله به دفتر نمایندگی سازمان ملل در کابل پناه برد و حدود پنج سال در آنجا بود. با تصرف کابل به وسیله‌ی طالبان (27 سپتامبر 1996)، نجیب‌الله به همراه برادرش، در مقر سازمان ملل دستگیر و پس از شکنجه، نزدیک ارگ ریاست جمهوری افغانستان به دار آویخته شد.