ازمیر
اِزْمیر
(یا: اسمیرنا، با نام سابق اسموْرِنه[۱]) شهر، بندر، و پایگاه دریایی ترکیه، بر کرانه‌های دریای اژه، با ۲,۳۹۸,۲۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). سومین شهر پرجمعیت ترکیه و از مهم‌ترین بندرهای کشور مزبور است. صنایع آن عبارت‌اند از تولید فولاد، لوازم الکترونیکی، و پلاستیک. مشهورترین نمایشگاه تجاری خاورمیانه سالیانه در این شهر برپا می‌شود. از مراکز بازرگانی، صنعتی، و جهانگردی و نیز مقرّ فرماندهی جنوب شرقی[۲] سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)[۳] است. شهرک تفریحی، چشمه، و بقایای شهر باستانی اِفِس (اِفِسوس[۴]) از جاذبه‌های جهانگردی آن است. یونانیان در حدود ۱۰۰۰پ‌م این شهر را بنا کردند و از دوران باستان با اِفِسوس و پرگامون[۵] بر سر اول ـ شهری آسیا رقابت می‌کرد. ائولین‌ها، ایونی‌ها، و لیدیایی‌ها بر آن حکم رانده‌اند. در قرن ۴م بخشی از امپراتوری روم شرقی شد. از قرن ۵ تا ۹ق/۱۱ تا ۱۵م متناوباً بین بیزانس و عثمانی دست به دست می‌شد. تیمور لنگ[۶] در ۸۰۵ق/۱۴۰۲م آن را ویران کرد و ترک‌ها در ۸۲۸ق/۱۴۲۴م آن را تصرف کردند. در جنگ جهانی اول در تصرف یونانی‌ها بود و به موجب پیمان سِور به یونان واگذار شد. در قرن ۱۰ق/۱۶م به مرکز تجاری بین‌المللی تبدیل شد، که به زیان ونیز بود. در ۱۹۱۹ یونانیان و در ۱۹۲۲ مجدداً ترک‌ها آن را تصرف کردند و در همان سال، در آتش‌سوزی مهیبی تقریباً ویران شد. بر طبق پیمان لوزان (۱۹۲۳)، حاکمیت ترکیه بر آن به رسمیت شناخته شد.