اقیانوس اطلس

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اقیانوس اطلس (Atlantic Ocean)
اقیانوسی که از شرق به اروپا و افریقا و از غرب به امریکا محدود است؛ مساحت حوضۀ[۱] آن ۸۲,۴۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع و با احتساب اقیانوس شمالگان[۲] و دریاهای جنوبگان، ۱۰۶,۴۰۰,۰۰۰ کیلومتر مربع است. این اقیانوس را خط استوا[۳] (نیمگان) به اطلس شمالی[۴] و اطلس جنوبی تقسیم می‌کند. احتمالاً نام آن را از نام جزیرۀ افسانه‌ای آتلانتیس[۵] گرفته‌اند. میانگین ژرفای آن متجاوز از ۳ کیلومتر است و ژرف‌ترین نقطۀ آن (با ۸,۶۴۸ متر) در ژرفنای میلواکی[۶] در گودال پوئرتو ریکو[۷] قرار دارد. پشتۀ میان اقیانوس اطلس (پشتۀ میان‌اطلسی)[۸]، که بخشی از آن را جزایر آزور[۹]، آسانسیون[۱۰]، سنت‌ هلنا[۱۱]، و تریستان دا کونیا[۱۲] تشکیل می‌دهند، این اقیانوس را به نیمه‌های شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

جریان‌ها. منشاء بادهای بسامانی[۱۳] که تعیین‌کنندۀ مسیر جریان‌های اقیانوسی‌اند در نواحی پرفشاری است که در مرکز اقیانوس اطلس شمالی و جنوبی قرار دارند. این بادها یک جریانِ گرمِ استوایی تولید می‌کنند که به دو بخش تقسیم می‌شود؛ یکی با نام جریان برزیل[۱۴]، که به‌سمت جنوب جریان می‌یابد، و دیگری با نام گُلف استریم[۱۵]، که از طریق دریای کارائیب[۱۶] و خلیج مکزیک[۱۷] به‌سمت شمال جریان می‌یابد و تأثیر گرمازایی فراوانی بر آب و هوای شمال غربی اروپا می‌گذارد. یک جریان آب سرد نیز از اقیانوس شمالگان به‌سمت جنوب جریان می‌یابد و از آن‌جا به بعد با نام جریان لابرادور[۱۸]، از پایین گلف‌استریم، در نزدیکی سواحل بزرگ (گراند‌ بنکس)[۱۹] در نیوفاوندلند[۲۰]، می‌گذرد. بین ۴۰ و ۸۰ درجۀ غربی، و ۲۵ و ۳۰ درجۀ شمالی، ناحیه‌ای آرام موسوم به دریای سارگَسو[۲۱] وجود دارد. جزایر قارّه‌ای متعددی، ازجمله جزایر بریتانیا، هند غربی (وِست‌ایندیز)[۲۲]، نیوفاوندلند و فاکلند[۲۳] در اقیانوس اطلس قرار دارند؛ جزایر اقیانوسی نسبتاً کمی که در این اقیانوس وجود دارند عبارت‌اند از ایسلند، آزور، آسانسیون، تریستان داکونیا، برمودا، قناری (کاناری)[۲۴]، کیپ ‌ورد[۲۵]، مادیرا[۲۶]، فرناندو نورونا[۲۷]، ترینیداد[۲۸] و سنت ‌هلنا. زهکشی‌های موجود در تقریباً تمامیِ اروپای غربی، اغلب مناطق افریقا، و شرق کوه‌های راکی[۲۹]، در امریکای شمالی، و شرق کوه‌های آند[۳۰] در امریکای جنوبی، به اقیانوس اطلس می‌ریزند.دما و شوری آب. دمای فروکشندها در بخش غربی خط‌الرّأس اطلس میانی یک درجۀ سانتی‌گراد، و در بخش شرقی ۲.۵ درجۀ سانتی‌گراد است. دمای سطح آب بین حدود ۳۰ درجۀ سانتی‌گراد در نیمگان و چهار درجۀ سانتی‌گراد در شمال و جنوبِ مناطق دمایی در نوسان است؛ میانگین دما در عمق آب حدود یک الی دو درجۀ سانتی‌گراد است. شوری آب در مناطق وزش بادهای بسامان بیشتر و در کمربند آب‌های ساکن استوایی (نیمگان) کمتر است و همواره شوری آب‌های زیر سطحِ اقیانوس افزایش می‌یابد.

 


  1. basin
  2. Arctic Ocean
  3. Equator
  4. North Atlantic
  5. Atlantis
  6. Milwaukee Depth
  7. Puerto Rico Trench
  8. Mid-Atlantic Ridge
  9. Azores
  10. Ascension
  11. St Helena
  12. Tristan da Cunha
  13. trade winds
  14. Brazil Current
  15. Gulf Stream
  16. Caribbean Sea
  17. Gulf of Mexico
  18. Labrador Current
  19. Grand Banks
  20. New Foundland
  21. Sargasso Sea
  22. West Indies
  23. Falklands
  24. The Canaries
  25. The Cape Verdes
  26. Madeira
  27. Fernando Noronha
  28. Trinidad
  29. Rocky Mountains
  30. Andes