امپراتوری مقدس روم
امپراتوری مقدس روم (Holy Roman Empire)
ساختاری سیاسی مرکّب از سرزمین‌های اروپای غربی و مرکزی با عمری هزارساله (۸۰۰ ـ۱۸۰۶). میزان قدرت آن عمدتاً به توان نظامی و مهارت سیاسی امپراتورانش بستگی داشت و در اوج قدرت (قرن ۱۲م) شامل اغلب سرزمین‌های کنونی آلمان، اتریش، سوئیس، فرانسۀ شرقی، بلژیک، هلند، لهستان غربی، چک و ایتالیا می‌شد. مؤسس آن شارلمانی پادشاه فرانک‌ها بود که با اصرار پاپ لئوی سوم عنوان امپراتور را برگزید و در روز کریسمس ۸۰۰م تاج امپراتوری بر سر نهاد. تأسیس آن تلاشی بود برای احیای امپراتوری روم غربی پس از کاهش اعتبار امپراتوری بیزانس به‌علت شکست از مسلمانان، و مداخلات آن امپراتوری در امور کلیسای غرب. دولت‌های پادشاهی آلمانی کانون اصلی امپراتوری بودند و از قرن ۱۰م به‌بعد پادشاهان آلمانی همواره می‌کوشیدند تاج امپراتوری را با دست پاپ بر سر گذارند. پادشاهان آلمان را هفت تن از اشراف بزرگ، که برگزیننده یا الکتور خوانده می‌شدند، انتخاب می‌کردند، امّا پادشاه منتخب لزوماً عنوان امپراتور نداشت. آخرین پادشاه فرانک‌های غربی در ۹۱۱م درگذشت و الکتورهای فرانکی شرقی با انتخاب دوک کُزاد فرانکونی به مقام پادشاهی، تغییراتی بنیادی به‌وجود آوردند. از ۱۰۲۴ تا ۱۱۲۵م پادشاهان آلمان از میان ساکسون‌ها انتخاب می‌شدند و پیوسته با پاپ‌ها در کشمکش بودند. در ۱۰۵۹ کلیسا قدرت امپراتور در انتصاب پاپ‌ها را سلب کرد و با تشکیل شورای کلیسا مجمع مستقل کاردینال‌ها را تأسیس کرد و بدین‌ترتیب اتحاد پاپ و امپراتور به رقابت و ضدیتی مبدّل گشت که قرن‌ها ادامه یافت. اولین و مهم‌ترین رویارویی مخالفت پاپ گرگوری هفتم با کنترل انتصابات کلیسایی از سوی هنری پنجم (حکومت ۱۰۵۶ـ۱۱۰۶) بود. پاپ امپراتور را تکفیر کرد و اشراف آلمانی هنری را واداشتند که سه روز با پای برهنه در برف منتظر بخشایش پاپ بماند. اشراف رودولف سوابیایی را به پادشاهی برگزیدند و جنگی بیست‌ساله درگرفت. در ۱۰۸۰ پاپ رودولف را به‌رسمیت شناخت و بار دیگر هنری را تکفیر کرد. از دیگر وقایع مهم امپراتوری، شقاق کبیر و اعدام یان هوس بود که جنگ‌های هوسیان را به‌دنبال آورد (۱۴۱۹ـ۱۴۳۶). ظهور مارتین لوتر و پروتستانیسم، جنگ‌های ۳۰ساله و موجودیت ۳۵۰ ایالت مستقل از امپراتوری فقط نامی باقی گذاشته بود. در قرن ۱۸ جنگ پروس و اتریش درگرفت و با انقلاب فرانسه و قدرت‌گرفتن ناپلئون، فرانسیس دوم، خود را تنها امپراتور موروثی اتریش اعلام کرد (۱۸۰۴). دو سال بعد ناپلئون امپراتوری را فتح و در کنفدراسیون راین ادغام کرد و فرانسیس دوم ناچار استعفای خود از مقام امپراتوری مقدس روم را اعلام داشت. در ۶ اوت ۱۸۰۶ این امپراتوری رسماً منحل شد. خاندان‌های امپراتوری عبارت‌اند از ۱. امپراتوری شارلمانی یا کارولنژی (۸۰۰ ـ۹۱۲)؛ ۲. امپراتوری اوتونیایی (۹۳۶ـ۱۰۲۴)؛ ۳. امپراتوری سالیایی (۱۰۲۴ـ۱۱۲۵)؛ ۴. امپراتوری هوئشتاوفن (۱۱۳۷ـ۱۲۵۴)؛ ۵. امپراتوری (اول) هاپسبورگ (۱۲۷۳ـ۱۳۴۷)؛ ۶. امپراتوری لوکزامبورگ (۱۳۴۷ـ۱۴۳۷)؛ ۷. امپراتوری دوم هاپسبورگ (۱۴۳۷ـ ۱۸۰۶).