اوریشا
اوریشا (Orisha)
عنوانی برای خدایان (الهگان) پرشمار دین یوروبا. احتمالا پیچیده‌ترین خدایگان افریقاست که شمار خدایانش را صدها دانسته‌اند، اما چهره‌های اصلی آنها نسبتا اندکند. در اساطیر پیروان یوروبا اوریشاها فرزندان و وزیران یک خدای بزرگ به نام اولودوماره هستند. در اعمال عبادی جدید، اوریشاهای فردی تقریبا خدایان مستقلی هستند و هرکدام آنها مراکز کیش، سرود نیایشی، نماز و دعاهای خاص خود را دارند. یوروباها به خدایی برتر به نام اولورون[۱] اعتقاد دارند و او را سرور و افضل آفرینش می‌دانند. این خدا با عظمت‌تر و پرتوان‌تر از آن است که فقط پرستش کنند، بنابراین تنها کاری که برایش می‌کنند دعا و ثناست. اما نکته حائز اهمیت در میان این مردم، این است که آنها به اوریشاها اعتقاد دارند که در سطوح میانی بین اولورون (خدای برتر) و مردم در حرکت و گردشند.
به طور کلی، اوریشاها هم ارواح طبیعت به شمار می‌آیند و هم چهره‌های تاریخی، و در اسطوره‌ها نیز کاملا به طور شخص‌وار توصیف شده‌اند. مهم‌ترین آنها عبارتند از: اوباتالا (اوریشا-نلا[۲]) که در اصل کارش خلق جهان طبیعی بود و در بعضی از روایات نیز پدر باقی اوریشاهاست؛ اورون‌میلا[۳]، حامی غیب‌گویی ایفا که نیرنگ‌باز، غیرقابل پیش‌بینی، خطرناک و شرور است و بنابراین آرام کردنش اهمیت دارد؛ اوگون، حامی آهنگری و فولادکاری است؛ شانگو، واضع رعد و برق، اما در عین حال نیای شاهان اویوست.
اساطیر و نیایش اوریشا تنوعی تقریبا غیرقابل محاسبه دارد. وقتی مکان و زمان، این‌همه تفاوت‌های عمده به بار می‌آورد، خطاست که اوریشا را در نظام بدون تغییر واحدی جست‌وجو یا تعریف کنیم. این خدایان در جهان بیش از ۱۰۰ میلیون پرستنده دارند و جز نیجریه، در برزیل، امریکا، مکزیک و دیگر بخش‌های قاره آمریکا نیز رواج دارند.
- دایره‌المعارف اساطیر و آیین‌های باستانی جهان: جلد سوم؛ غلامرضا معصومی؛ سوره مهر: 1394