تاریخ شفاهی ایران، پروژه
تاریخ شفاهی ایران، پروژه
نام برنامه‌ای برای مصاحبه با عده‌ای از ایرانیانی که در تاریخ معاصر ایران نقشی داشته‌اند. طرح این پروژه توسط دکتر حبیب لاجوری در مرکز مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه هاروارد[۱] تهیه و از سال ۱۳۶۰ش طرح اجرایی آن آغاز شد. وی به اتفاق همکاران خود در این پروژه با ۱۳۴ نفر که ناظر یا بازیگر در رویدادهای تاریخی بین سال‌های ۱۲۹۹ تا ۱۳۶۰ ایران بودند، مصاحبه کرد. هزینۀ مالی این طرح طی ۱۴ سال در حدود ۷۵۰,۰۰۰ دلار بود که توسط بنیاد فورد (۵۰,۰۰۰ دلار)، شرکت‌های خصوصی و ایرانیان مقیم آمریکا و اروپا (۴۰۰,۰۰۰ دلار) و National Endearment for the Humanities (۳۰۰,۰۰۰ دلار) تأمین شد. مصاحبه‌های زیر از این مجموعه، به کوشش حبیب لاجوری منتشر شده و برخی از آن‌ها در ایران هم باز چاپ شده است.
۱. ناصر قشقایی، ایلخان ایل قشقایی، عضو جبهۀ ملی ایران، نمایندۀ چند دورۀ مجلس شورای ملی و سناتور مجلس سنا ـ ۱۹۸۳ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۲. دکتر مظفر بقایی کرمانی، نمایندۀ سابق مجلس شورای ملی و دبیر کل حزب زحمت‌کشان ملت ایران ـ نشر علمی ۱۳۸۲ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۳. دکتر شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر رژیم شاهنشاهی ـ نشر زیبا ۱۳۸۰ ـ مصاحبه‌گر: ضیاء صدفی
۴. سپهبد حاجی علی کیا، رییس اداره دوم ارتش شاهنشاهی ایران ـ رییس سازمان کوک ـ نشر زیبا ۱۳۸۱ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۵. ارتشبد حسن طوفانیان، مشاور عالی تسلیحاتی ستاد بزرگ ارتش‌داران ـ رییس سازمان صنایع نظامی ـ نشر زیبا ـ ۱۳۸۱ ـ مصاحبه‌گر: ضیاء صدفی
۶. محمود فروغی فرزند محمدعلی فروغی (آخرین نخست‌وزیر رضا شاه و اولین نخست‌وزیر محمدرضاشاه) ـ نشر کتاب نادر ۱۳۸۲ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۷. امیر تیمور کلالی، رییس ایل تیموری، نمایندۀ مجلس شورای ملی، وزیر کشور و سرپرست شهربانی کل کشور در زمان حکومت ملی دکتر مصدق ـ نشر صفحه سفید ـ ۱۳۸۷- مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۸. مهندس جعفر شریف امامی، رییس مجلس سنا ـ نخست‌وزیر رژیم شاهنشاهی ـ نشر نگاه امروز ـ ۱۳۸۰ ـ مصاحبه کننده: حبیب لاجوردی
۹. دکتر آیت‌الله مهدی حایری یزدی، استاد فلسفه و فرزند بنیانگذار حوزۀ علمیه قم ـ نشر کتاب نادر ـ مصاحبه‌گر: ضیاء صدفی
۱۰. محمد یگانه رییس کل بانک مرکزی ـ وزیر دارایی ـ وزیر مسکن و آبادانی ـ وزیر مشاور ـ نشر ثالث ۱۳۸۴ ـ مصاحبه‌گر: ضیاء صدفی
۱۱. دکتر علی امینی وزیر دارایی ـ نخست‌وزیر سال ۱۳۴۰ الی ۱۳۴۲ ـ نشر صفحه سفید ۱۳۸۳ ـ حبیب لاجوردی
۱۲. عبدالمجید مجیدی وزیر مشاور ـ رییس سازمان برنامه و بودجه ـ نشر گام نو ۱۳۸۱ ـ حبیب لاجوردی ـ مصاحبه‌گر: ضیاء صدفی
۱۳. سلطان حمید میرزا قاجار فرزند ولیعهد ایران در زمان قاجار (میرزا حسن‌خان قاجار) ـ نشر ثالث ۱۳۸۷ ـ حبیب لاجوردی
۱۴. دکتر کریم سنجابی، اولین وزیر خارجه دولت موقت ـ رهبر جبهۀ ملی ایران ـ نمایندۀ مجلس شورای ملی دورۀ اول پس از انقلاب ـ نشر تحت عنوان امیدها و ناامیدی‌ها ۱۳۷۹
۱۵. سپهبد محسن مبصر، رییس شهربانی کل کشور ـ ۱۳۴۳ الی ۱۳۴۹ ـ نشر صفحه سفید ـ ۱۳۹۰ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی
۱۶. دکتر محمدعلی مجتهدی گیلانی، مدیر دبیرستان البرز و بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف ـ نشر کتاب نادر ۱۳۸۰ ـ مصاحبه‌گر: حبیب لاجوردی. از میان کتاب‌های فوق کتاب خاطرات سلطان حمید میرزا قاجار به زبان انگلیسی بوده که به فارسی ترجمه شده است. همچنین خاطرات فاطمه پاکروان نیز به زبان انگلیسی توسط مرکز مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه هاروارد۱ منتشر شده که به زبان فارسی ترجمه نشده است. خاطرات محمد یگانه و دکتر کریم سنجابی و مهندس جعفر شریف امامی، سپهبد محسن مبصر نیز از سوی مرکز مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه هاروارد انتشار نیافته است. احتمالاً ناشران به صورت مستقیم از کتابخانۀ دانشگاه هاروارد جهت نشر آن استفاده کرده‌اند.
- ↑ The Center for Middle Eastern Studies of Harvard University