تذهیب
تَذْهیب
(در لغت به‌معنای زراندودکردن یا طلاکاری) اصطلاحی در هنر آراستن و تزیین نسخه‌های خطی با نقش‌های گوناگون به سبک ایرانی و «گل و بته» به کمک رنگ‌های مختلف و طلا و نقره، در صفحات کتاب، بخصوص نخستین و آخرین صفحه، سرفصل‌ها و حاشیۀ صفحات، سرسوره‌ها و کتیبه‌ها در قرآن، و همچنین متن یا حاشیۀ قطعه‌های خط در خوشنویسی. هنر تذهیب در ایران سابقه‌ای کهن دارد و از روزگار ایران باستان آثاری مُذهّب باقی مانده است. امّا در ایران پس از اسلام هنر تذهیب گسترش یافت و به یکی از هنرهای اسلامی تبدیل شد و بیانگر روحیۀ اجتماعی و فرهنگی در دوره‌های مختلف تاریخ ایران پس از اسلام است. در قرن ۴ق تذهیب ساده و بی‌پیرایه بود، در قرون ۵ و ۶ق استحکام و انسجام بسیار یافت، در قرن ۸ق نیرومند شد و در قرون ۹ و ۱۰ ظریف و تجمّلی گردید. هنر تذهیب در ایران، در دورْۀ تیموری، به اوج شکوفایی خود رسید و آثار بی‌نظیری از این دوره به یادگار مانده است. در عهد صفویان تذهیب، همراه با نقاشی و خوشنویسی کاملاً در خدمت کتاب‌آرایی قرار گرفت و از اواخر دوران این سلسله تذهیب رو به افول نهاد. هنر تذهیب به شیوه‌های گوناگون انجام می‌گرفته و در نتیجه مکاتب مختلفی به‌وجود آمده است. از آن جمله‌اند: از نظر تاریخی مکاتب سلجوقی، تیموری، صفوی، قاجار، و از نظر جغرافیایی مکاتب شیراز، اصفهان، تبریز، هرات، بخارا، و بغداد. در دورۀ قاجار آقا ابوطالب مدرّس تذهیب بر روی کاغذ ابری را ابداع کرد. با رونق‌گرفتن صنعت چاپ هنر تذهیب رفته‌رفته منسوخ شد. و گاه هنرمندانی با تذهیب کتابی سعی داشته‌اند که از بین رفتن این هنر جلوگیری کنند. از مذهبان معاصر می‌توان از مصورالممالکی، ابوطالب مقیمی، هادی تجویدی، استاد حسین بهزاد، محمدعلی زاویه، اردشیر تاکستانی، و محمد باقر آقامیری نام برد.