جام جهان نما
جام جهان‌نما
اصطلاحی استعاری رایج در متون عرفانی فارسی، به‌ویژه متون منظوم آن. عرفا، با توجّه به آن که در افسانه‌های ایران باستان جام جهان‌نما گویی بلورین بود و تمامی اجزای عالم در آن منعکس می‌شد و با آن می‌توانستند به اخبار عالم دسترسی یابند، گاه این اصطلاح را به‌معنی تمام هستی و گاه، به‌معنی شیخ کامل، که قطبِ عالم و خلاصۀ آن است و از این رو تمامیِ صور در او متجلّی است، به‌کار برده‌اند؛ و گاه نیز به‌معنی دل سالک، که خلاصۀ وجود او و ارزشمند‌ترین جزء اوست، دانسته‌اند. این هر دو معنی استعاری بوده و نشأت گرفته از آن افسانه است. صوفیان در آثار خود، این اصطلاح را به صورت‌های گوناگون، چون جام جم، جام جان، جام قِدَم، جام گیتی‌نمای و جام گیتی‌نمای بقا، نیز آورده‌اند.