دایو دختر، دخمه
دائو دختر، دَخمه
(«دایه و دختر» در زبان لری) در شمال ناحیۀ فهلیان در ناحیه ممسنی فارس واقع است. این دخمه را که بر سینۀ کوه اُوناری در نزدیکی تنگ شیر تراشیده‌اند، شبیه آرامگاه‌های شاهان هخامنشی در کوه حسین در نقش رستم است. نمای دائو دختر را چون دخمه‌های سلاطین هخامنشی در کوه حسین در نقش رستم با نیم ستون‌های حجاری شده از سینه کوه آراسته‌اند و آشکار است که الگوی صنعتگران و سازندگان آن آرامگاه‌های نقش رستم بوده است. دو جفت نیم ستون سنگی تزیینی در طرفین درگاه ورودی دخمه با سرستون‌های سبک یونیک تزیین شده‌اند که بیانگر تأثیر هنر هلنیسم است. گرچه دخمه فاقد هرگونه نوشته و کتیبه‌ای است که قدمت آن را معرفی کند، اما آشکار است که از آثار دورۀ سلوکی یا پارتی است که آن هنگام هلنیسم در ایران رواج داشت. بخش فوقانی نمای دخمه را با طرح‌های کنگره‌ای تزیین کرده‌اند. درون دخمه اثری از تندیس نیست یا این‌که چون مقابر کوه حسین، تابوت‌های سنگی داشته باشد؛ اما دو گور چهار گوش در کف سنگی دخمه تراشیده‌اند که کاربرد بنا را استودان اموات نشان می‌دهد. گرچه ارنست هرتسفلد و رمن گیرشمن دائو دختر را از آثار مادها پنداشته‌اند و لوئی واندنبرگ بی هیچ سندی آن را آرامگاه کوروش اول پارسی یا چیش‌پیش معرفی کرده است؛ اما تحقیقات فن گال نشان می‌دهد که دائو دختر از آثار دوران سلوکی یا پارتی است.