دلکش
| دلکش عصمت باقرپور پنبه‌فروش | |
|---|---|
| زادروز |
بابل ۱۳۰۳ش |
| درگذشت | تهران ۱۳۸۳ش |
| ملیت | ایرانی |
| نام‌های دیگر | نيلوفر |
| شغل و تخصص اصلی | خواننده |
| آثار | به کنارم بنشین و آمد نوبهار (مهدی خالدی)، یاد کودکی، روزگار بگذشته، آتش کاروان، آشفته‌حالی، می‌گذرم (همه از علی تجویدی)، نوای دل (جواد لشکری)، مهمانت کنم (ناصر زرآبادی)، بردی از یادم (مصطفی گرگین‌زاده) و ساز شکسته (ساختۀ خودش) |
| گروه مقاله | موسیقی |
دلکش (بابل ۱۳۰۳ـ تهران ۱۳۸۳ش)
(نام اصلی: عصمت باقرپور پنبه‌فروش) خوانندۀ ایرانی ترانه و آواز. خواندن را از جلسات سرود مدارس آغاز کرد؛ بعد «ظهیرالدینی» او را به روح‌الله خالقی معرفی کرد و بعدتر به توصیۀ خالقی و علینقی وزیری، زیرِ نظر عبدالعلی وزیری، خواننده و تارنواز، به تمرین و تعلیم پرداخت.
اولین برنامه‌های دلکش در ۱۳۲۴ـ ۱۳۲۵ از رادیو تهران پخش شد. مهدی خالدی، نوازندۀ ویولُن و آهنگ‌ساز، امکانات صدای او را کشف کرد و پس از آن آثاری پدید آورد که وی را به شهرت رساند. اولین صفحاتش حاوی ساخته‌های خالدی و نیز ترانه‌های محلی مازندرانی، از ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۱ در تهران و هندوستان پر شد. بعد از قطع همکاری با خالدی، با آهنگ‌سازان و ویولُن‌نوازانی چون مجید وفادار، علی تجویدی، برادران لشکری، ناصر زرآبادی، حبیب‌الله بدیعی، و پرویز یاحقی، همکاری کرد. نقش‌آفرینی دلکش در فیلم‌های ایرانی، باعث افزایش شهرت و محبوبیتش شد.
سال‌ها بعد، کهولت و بیماری نیز تفاوت چندانی در صدای او ایجاد نکرد. بعد از ۷۰سالگی در لندن و آلمان کنسرت داد و در 76 سالگی (1379) چند اجرای محدود هم در امریکا داشت. اگرچه شهرت او بیش‌تر برای خواندن خواندن ترانه و تصنیف بود، اما به مدد قدرت و گستردگی صدا و همچنین تسلط بی‌چون‌وچرایش بر ردیف‌ها و ظرایف موسیقی سنتی آوازهای بی‌نظیری را هم در برنامه‌های گل‌ها اجرا کرده است. دلکش با نام مستعار «نیلوفر» نیز ملودی‌هایی ساخته که اجرا شده است.
از معروف‌ترین ترانه‌ها و تصنیف‌های او به آثاری چون به کنارم بنشین و آمد نوبهار (مهدی خالدی)، یاد کودکی، روزگار بگذشته، آتش کاروان، آشفته‌حالی، می‌گذرم (همه از علی تجویدی)، نوای دل (جواد لشکری)، مهمانت کنم (ناصر زرآبادی)، بردی از یادم (مصطفی گرگین‌زاده) و ساز شکسته (ساختۀ خودش) می‌توان اشاره کرد.