سرمایه داری
سرمایه‌داری (capitalism)
نظامی اقتصادی مبتنی بر مالکیت خصوصی ابزارهای تولید، توزیع و مبادله. در این نظام می‌توان از طریق سرمایه‌گذاری و استخدام نیروی کار به سود شخصی دست یافت. سرمایه‌داری بر شالودۀ مفهوم کسب و کار آزاد و محدودیت مداخلۀ دولت در اقتصاد استوار است و مدعی است که بازار آزاد، بر پایۀ عرضه و تقاضا، حداکثر منافع مصرف‌کننده را تأمین می‌کند. توضیح اصول سرمایه‌داری به نحو روشن، نخستین‌بار در کتاب ثروت ملل (۱۷۷۶) آدام اسمیت، متفکر اسکاتلندی، آمده است. اسمیت در این کتاب با تئوری اقتصادی مرکانتیلیسم، که نظریۀ رایج آن زمان بود، مخالفت کرد. سرمایه‌داری به شکل محدود از قدیم در همۀ تمدن‌ها وجود داشته است، اما در اعصار متأخر، حداقل از دوران انقلاب صنعتی (قرن ۱۸م) با تزلزل سیطرۀ اشراف زمین‌دار و قدرت‌گرفتن بانکداران، تجار و صاحبان صنعت (بورژوازی) در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، به‌ویژه در انگلستان آغاز می‌شود. سرمایه‌داری بر آزادی کسب و کار فردی تأکید می‌ورزد؛ اما مداخلۀ دولت برای هدایت اقتصاد و جلوگیری از سوء‌استفاده‌هایی چون برده‌داری، بهره‌کشی از زنان و کودکان و تبعیض نژادی و جنسیتی لازم است. سرمایه‌داری شکل اجتماعی و سیاسی خاصی را تعیین نمی‌کند. سوسیالیسم دموکراتیک کشورهای اسکاندیناوی، خط‌مشی اجتماعی ژاپن، و رشد سریع صنعتی کره جنوبی در حالی‌که تحت سیطرۀ دیکتاتوری نظامی بود، همه با نظام اقتصادی سرمایه‌داری همزیستی داشته‌اند. علی‌رغم ایده‌آل سرمایه‌داری «دست دولت کوتاه» دولت‌ها در اغلب کشورهای سرمایه‌داری مداخلات مؤثر داشته‌اند. در ایالات متحده، در دورۀ بحران بزرگ (دهۀ ۱۹۳۰) این مداخله به‌صورت یارانه، کاهش مالیات‌ها، اعطای مشوق‌ها و انواع معافیت‌ها صورت گرفت. در آلمان و ژاپن برنامه‌ریزی‌های صنعتی متمرکز، با مشارکت بانکداران، صاحبان صنایع و اتحادیه‌های کارگری وجود دارد و در نشست‌های آن‌ها سیاست‌های تعیین دستمزد و نرخ بهره مشخص می‌شود. این دو کشور نمی‌پذیرند که بازار به‌تنهایی و به تمامی سرنوشت اقتصاد را در دست گیرد.