سورریالیسم

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

سوررِئالیسم (surrealism)

اثري از دالي

مکتبی در نقاشی، ادبیات، و فیلم‌سازی که حدود ۱۹۲۲ از مکتب دادا[۱] نشأت گرفت. آندره برتون[۲] عضو سرآمد آن بود، و در ۱۹۲۴ بیانیۀ سوررئالیسم[۳] را منتشر ساخت. سوررئالیست‌ها از افکار و تصوّرات ضمیر ناخودآگاه الهام می‌گرفتند. آنان انواع سبک‌ها و تکنیک‌ها را کاویدند، و این مکتب در سال‌های بین دو جنگ جهانی، مکتب غالب در هنر غرب شد. سوررئالیسم از نظریۀ زیگموند فروید[۴] دربارۀ ضمیر ناخودآگاه، و تکنیک «تداعی آزادِ[۵]» او برای کنارزدن ضمیر آگاه پیروی می‌کرد. اگرچه شیوۀ خاصی تحت عنوان شیوۀ سوررئالیستی وجود نداشت، آثار آن در دو دستۀ اصلی قابل تقسیم‌اند: دسته‌ای که در ارائۀ تصویرهای خیالیِ معمّاوار از شگردهای متعارف استفاده می‌کنند، همچون ساعت‌های ذوب‌شدۀ سالوادور دالی[۶] در تابلوی پایداری حافظه[۷] (۱۹۳۱)؛ و دیگر گروهی که از روش‌های ابتکاری همچون فروتاژ[۸] بهره می‌بَرَند (انتقال نقوش برجسته بر روی کاغذ به‌وسیلۀ ساییدن) که ماکس ارنست[۹] آن را ابداع کرد. پابلو پیکاسو[۱۰] در اوایل دهۀ ۱۹۲۰، مدتی به‌شیوۀ سوررئالیستی کار کرد. آندره ماسون[۱۱] به طبع‌آزمایی در زمینۀ طراحی خودکار[۱۲] پرداخت. ماکس ارنست، خوان میرو[۱۳]، و ایو تانگی[۱۴] شکل‌های نیمه‌انتزاعی[۱۵] احساس‌برانگیزی خلق کردند. سالوادور دالی و رنه ماگریت[۱۶] تصویرهایی رؤیاگونه را به‌شیوۀ واقع‌گرایانه بر بوم آوردند. شاعران لوئی آراگون[۱۷] و پل اِلوآر[۱۸] و لوئیس بونوئل[۱۹] فیلم‌ساز نیز در سوررئالیسم سهم داشتند. آندره برتون «پاپِ» سوررئالیسم عنوان گرفت، و برعکسِ دیگر مکاتب هنری که اغلب از انگ‌خوردن برحذر بودند، بِرتون در رهبری قاطعانۀ سوررئالیست‌ها تا بدان حد پیش رفت که آنان را رسماً «تدهین»، و سوررئالیست‌هایی را که از اصول مکتب سر برمی‌تافتند، «تکفیر» کرد. در هنرهای بصری، سوررئالیسم طغیانی دربرابر ارزش‌های انتزاعی[۲۰] و زیبا‌شناسانۀ[۲۱] محض هنر مدرن[۲۲] بود و در عوض بر ارزش بیان‌ غریزی (که گاه «خودکاری[۲۳]» نامیده می‌شد)، و تفسیر عملکرد ضمیر ناخودآگاه تأکید داشت. روابط خیالی و غیرعادی فرم و صور خیال بدان سبب اهمیتی ویژه یافت که تداعی‌کنندۀ دنیای رؤیایی ذهن، و برانگیزندۀ احساس شگفتی دانسته می‌شد. سوررئالیسم تا حدی از حملات مکتب دادا به هنر سنّتی در اواخر جنگ جهانی اول و سال‌های پس از آن تأثیر گرفت، و موضوع بحث‌های نظری بسیاری در پاریسِ دهۀ ۱۹۲۰ بود؛ در این زمان امکان یافت که در دامان شاعرانی همچون آندره بِرتون و پل اِلوئار رشد کند، اما در دهۀ ۱۹۳۰، در نمایشگاه سوررئالیست بین‌المللی[۲۴] (۱۹۳۶) به‌اوج شکوفایی خود رسید. سوررئالیسم مدعی بود پیشینۀ بلندی در هنر دارد که به خیال‌‌پردازی و نمادگرایی[۲۵] آثار هیرونیموس بوس[۲۶] و آثار هنری فیوزلی[۲۷] و اودیلون رودون[۲۸] بازمی‌گردد. جورجو دِ کریکو[۲۹] طلایه‌دار آن در قرن ۲۰ بود، و پل کله[۳۰] و مارک شاگال[۳۱] نیز خویشاوندان آن به‌شمار می‌آمدند. هانس (ژان) آرپ[۳۲]، مارسل دوشان[۳۳]، آلبرتو جاکومتّی[۳۴]، و من ری[۳۵] از دیگر هنرمندانی بودند که با سوررئالیسم ارتباط تگاتنگی داشتند. بی‌منطقی و «هنرستیزی[۳۶]» سوررئالیسم در گرایش آن به اشیای یافته‌گزیده[۳۷] بازتاب می‌یابد. اگرچه این مکتب پس از جنگ جهانی دوم نتوانست انسجام خود را حفظ کند، در عده‌ای از هنرمندان معاصر، ازجمله گراهام سادرلند[۳۸]، هنری مور[۳۹]، و مکتب جوان‌تر مجسمه‌سازی تأثیری آزادی‌بخش داشت.

 


  1. Dada
  2. André Breton
  3. Surrealist Manifesto
  4. Sigmund Freud
  5. free association
  6. Salvador Dalí
  7. Persistence of Memory
  8. frottage
  9. Max Ernst
  10. Pablo Picasso
  11. André Masson
  12. automatic drawing
  13. Joan Miró
  14. Yves Tanguy
  15. semi-abstract
  16. René Magritte
  17. Louis Aragon
  18. Paul Eluard
  19. Luis Buñuel
  20. abstract
  21. aesthetic
  22. modern art
  23. automatism
  24. International Surrealist Exhibition
  25. symbolism
  26. Hieronymus Bosch
  27. Henry Fuseli
  28. Odilon Redon
  29. Giorgio de Chirico
  30. Paul Klee
  31. Marc Chagall
  32. Hans (Jean) Arp
  33. Marcel Duchamp
  34. Alberto Giacometti
  35. Man Ray
  36. anti-art
  37. found object
  38. Graham Sutherland
  39. Henry Moore