شاه آباد، خیابان
شاه‌آباد، خیابان
خیابانی در حد فاصل میدان‌های بهارستان و مخبرالدوله در تهران. پیش از گسترش شهر تهران در ۱۲۸۴ق در دورۀ ناصرالدین‌شاه قاجار، بیابان و مسکن شغالان بود و، به همین سبب، به آن شغال‌آباد می‌گفتند. پس از توسعۀ تهران و با احداث عمارت وجیه‌الله میرزا امیرخان سردار ملقب به سیف‌الدوله، رجل دورۀ قاجار، به خیابان سیف‌الدوله شهرت یافت. با ایجاد باغ‌های کاخ‌مانند مسعودیه و سپهسالار، خیابان شاه‌آباد نام گرفت. پس از مشروطیت، خانۀ سیدحسن مدرس در آن‌جا بود. یکی از اولین مدرسه‌های دخترانۀ تهران به نام اُناثیه و در دورۀ رضاشاه پهلوی، مدرسۀ ابتدایی قزاقخانه و مدرسۀ سیروس در خیابان شاه‌آباد بود که بعدها به دبیرستان دخترانۀ شاهدخت تبدیل شد. قرائت‌خانه‌های نسیم صبا و غزالی، و قهوه‌خانۀ یوزباشی در خیابان شاه‌آباد بودند. در دهۀ ۱۳۲۰ش، مراکز هنری، مانند تئاتر سعدی وابسته به حزب تودۀ ایران و تئاتر هنر که در کافۀ بین‌المللی دایر شده بود، و یکی از مهم‌ترین ورزشگاه‌های تهران به نام ورزشگاه نیرو و راستی در خیابان شاه‌آباد بود. ورزشگاه نیرو و راستی اولین مجلۀ ورزشی ایران را به همین نام منتشر و اولین مسابقۀ بوکس را برگزار کرد، و ورزش کوهنوردی را بین تهرانی‌ها رواج داد. در اواخر دورۀ رضاشاه، ملک‌الشعرا بهار کتاب‌فروشی دانش (دانشکده) را در آن‌جا دایر کرد که محل گردآمدن دوستان او بود و بعدها به کتاب‌فروشی زوار تبدیل شد. در دهۀ ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ محل برپایی اجتماعات و تظاهرات سیاسی بود و در روزهای ۳۰ تیر ۱۳۳۱ و ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ محل زد و خورد مردم با نیروهای نظامی بود. در دهۀ ۱۳۳۰، مرکز کتابفروشی‌ها از ناصرخسرو به شاه‌آباد منتقل شد و این خیابان محل گردآمدن و پاتوق روشنفکران و نویسندگان، و مترجمان شد. مدرسۀ مشهور خزائلی برای نابینایان و شرکت نشر و طبع کتاب‌های درسی نیز در همان دهه در شاه‌آباد تأسیس شدند. کافۀ نوبخت در خیابان شاه‌آباد شهرت بسیار داشت. کوچۀ حمام وزیرخانۀ آسید هاشم از اماکن تاریخی خیابان شاه‌آباد است. خیابان شاه‌آباد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جزئی از خیابان جمهوری اسلامی شد.