شهربانی

شهربانی
نام فارسی	شهربانی
نوع کاربری	سازمان نظامی
نام های دیگر	نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
نام اختصاری	ناجا
سال تاسیس	۱۳۱۵ش
علت تاسیس / تشکیل	حفظ نظم و آرامش و امنیت در شهرها

شهربانی

در ایران، سازمانی نظامی با وظیفۀ حفظ نظم و آرامش و امنیت در شهرها. این نهاد تا ۱۳۱۵ش نظمیّه نامیده می‌شد. شهربانی گرچه سازمانی مسلح و نظامی است، اما از لحاظ تشکیلاتی تابع وزارت کشور، و از لحاظ کشف جرایم، از ضابطین دادگستری است. سابقۀ تأسیس شهربانی یا «ادارۀ پلیس» در معنای جدید به ۱۲۹۶ق، پس از بازگشت ناصرالدین‌شاه قاجار از سفر دوم خود به فرنگ، بازمی‌گردد. در آن سال «ادارۀ پلیس به جهت امنیت شهر» به ریاست کُنت دو مونت فورت ایتالیایی‌تبارِ تبعۀ اتریش تشکیل شد. پلیس ایران چهارده سال تحت ریاست وی بود، اما در واقعۀ تنباکو (رژی) ناصرالدین‌شاه با فشار روحانیان او را عزل کرد. احتمالاً در ۱۲۹۲ش سه افسر سوئدی به‌عنوان مستشار نظمیه به ایران آمدند و در حدود دَه سال ضمن انجام اصلاحات در این سازمان، در بعضی از شهرهای بزرگ کشور ازجمله قزوین، رشت، مشهد و تبریز تشکیلات نظمیه تأسیس کردند. رضاخان سردار سپه، به خدمت مستشاران سوئدی پایان داد (۱۳۰۲ش) و از آن بعد این سازمان به‌دست افسران ایرانی اداره شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تشکیلات شهربانی تا چند سال به همان سبک و سیاق پیشین اداره می‌شد. بعد از پایان جنگ ایران و عراق و بازگشت صلح و آرامش به کشور، دولت ایران تصمیم به ادغام نیروهای موازی و مشابه در امر حفظ امنیت کشور گرفت و کمیته‌های انقلابی، ژاندارمری و شهربانی با عنوان جدید نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) به‌صورت یکپارچه درآمدند.