عالی، مصطفی (گالیپولی ۹۴۸ـ جده ۱۰۰۸ق)
عالی، مصطفی (گالیپولی ۹۴۸ـ جده ۱۰۰۸ق)
فرزند احمد؛ تاریخ‌نگار، نویسنده و شاعر عثمانی. چون تحصیلاتش را نزد مصطفی سروری به‌پایان برد، به دربار راه یافت (۹۶۵ق) و در دورۀ سلیمان قانونی (۹۲۶ـ۹۷۴ق) و جانشینان او در مناصب مختلف خدمت کرد. برای زمانی دراز ندیم و دبیر مصطفی پاشا، دولتمرد برجستۀ عثمانی، بود و از آن میان، هنگامی‌که مصطفی پاشا در سمت سرلشکر سپاهیان عثمانی مأمور حمله به ایران شد، عالی در خدمت او به‌‌سر می‌برد. پس از برآمدن محمد سوم (۱۰۰۳ـ۱۰۱۲ق)، عالی دفتردار روم (سیواس) و سپس پاشای آماسیه و جده شد. عالی در مناصب دولتی چندان توفیقی نداشت، اما در تاریخ‌نگاری بلندآوازه بود. آثار نثر او به ترکی است، ولی، گذشته از ترکی، به‌فارسی هم شعر می‌گفت. از آثارش: کنه‌الاخبار در تاریخ عمومی، از پیدایش آدم تا ۱۰۰۶ق، که منبعی بسیار ارزشمند و بی‌مانند برای تاریخ عثمانی در روزگار مؤلف است. این اثر در پنج جلد منتشر شده است (استانبول، ۱۲۷۷ـ۱۲۸۵ق)؛ مناقب هنروران در تاریخ خط و احوال و آثار خوشنویسان و نقاشان که به فارسی ترجمه شده است (تهران، ۱۳۶۹ش): مثنوی تحفةالعشاق به ترکی در ۳۳۰۴ بیت؛ مجمع‌البحرین که دربر‌دارنده ۵۳ نظیرۀ فارسی بر غزل‌های حافظ است: بدیع‌الرقوم که بیشتر آن نظیره‌هایی بر رباعیات خیام است؛ مرآت‌العوالم در معجزات آفرینش جهان و پیامبران؛ حلیة‌الرجال دربارۀ پیران تصوّف و سلسله‌های آن‌ها.