عبدالملک بن مروان
عَبدُالمَلِکِ بْنِ مَرْوان (۲۱/۲۰ـ۸۶ق)
پنجمین خلیفه (حک: ۶۵ـ۸۶ق) از سلسلۀ امویان. درپی مرگ پدرش، مروان، به خلافت رسید. در ۶۶ق عبیدالله زیاد را مأمور حمله به قلمرو مختار در عراق کرد، اما ابراهیم بن مالک اشتر، فرمانده سپاه مختار، قوای عبدالملک را به‌سختی شکست داد و عبیدالله را نیز به‌‌قتل رساند. چون حجاز به‌دست عبدالله زبیر، مدعیِ خلافت، بود، عبدالملک مردم شام را از رفتن به حج بازداشت و در بیت‌المقدس قبّةالصخره را بنا کرد و به‌جای زیارت کعبه، که در آن هنگام در سيطرۀ عبدالله بن زبير بود، مردم را به زيارت آن واداشت. در ۷۱ق عبدالملک قوای عبدالله بن زبیر را در نزدیکی شهر انبار عراق شکست داد و مصعب بن زبیر فرماندۀ سپاه او را کشت. سپس حجاج بن یوسف ثقفی را برای سرکوبی عبدالله بن زبیر به مکه فرستاد. حجاج مکه را محاصره کرد و با منجنیق‌ها کعبه را سنگ‌باران و به‌کلی ویران کرد و شهر را به‌تصرّف درآورد و عبدالله را کشت و جسدش را به‌‌دار آویخت (۷۳ق). عبدالملک با سیاست و قدرت، شورش‌ها و مخالفت‌ها را در شام و خراسان فرونشاند و خوارج را در کرمان و بحرین (شرق عربستان) سرکوب کرد. از ۷۵ تا ۷۷ق و نیز در ۸۲ق عبدالملک به جنگ رومیان رفت و به فتوحاتی نائل آمد. عبدالملک با مکر و حیله، برادرش عبدالعزیز را به کناره‌گیری از ولایتعهدی ترغیب کرد و چهار فرزند خود ولید، سلیمان، یزید و هشام را به‌ترتیب ولیعهد کرد و به سن ۶۰سالگی درگذشت.