علی تکین

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

علی تَکین ( ـ۴۲۵ق)

از شاهزادگان‌ ایلک‌خانیان ترکستان و فرزند بَغْراخان‌ هارون‌. در ۴۰۸ق، که‌ طغان‌‌خان‌ قَراخانی‌ درگذشت‌ و برادرش،‌ ابومنصور محمد ارسلان‌‌خان‌، بر جای‌ او نشست‌، علی‌ تکین‌ مدعی‌ امارت‌ شد. وی‌ که‌ بر بخارا و سمرقند و خوارزم‌ فرمانروایی‌ داشت‌، تا ۴۱۵ق، که‌ ارسلان‌خان‌ درگذشت‌ با او در کشاکش‌ بود. در ۴۱۶ق، محمود غزنوی‌ با قدرخان‌ یوسف‌، برادر علی‌ تکین‌، سمرقند و بخارا را موقتاً از دست‌ علی تکین بیرون‌ آورد و ترکان‌ سلجوقی، متحدان او را، تارومار کرد. علی‌ تکین‌ که‌ سرسخت‌ترین‌ معارض‌ جاه‌طلبی‌های‌ غزنویان‌ در آسیای‌ میانه‌ بود، پس‌ از بازگشت‌ محمود، باری‌ دیگر در فرارود پدیدار گشت‌ و متصرفات‌ پیشین‌ خود را باز گرفت‌. پس‌ از مرگ‌ محمود که‌ میان‌ پسرانش‌ محمد و مسعود بر سر جانشینی‌ او کشاکش‌ افتاد، مسعود از علی‌ تکین‌ یاری‌ خواست‌، اما پیش‌ از آن‌که‌ پاسخی‌ از شاهزادۀ‌ قراخانی‌ برسد، خود بر محمد فائق‌ آمد و علی‌ تکین‌ هم‌ پس‌ از برآمدن‌ مسعود به‌ تخت‌ شاهی‌ اعتنایی‌ به‌ او نمی‌کرد. علی‌ تکین‌ خواستار آن‌ بود که‌ مسعود، بنابه وعدۀ‌ خود، فرمانروایی‌ ختل‌ را به‌ او واگذارد. مسعود سردارش‌، آلتونتاش‌، را به‌ جنگ‌ علی‌ تکین‌ فرستاد، اما او در جایی‌ به‌ نام‌ دبوسیه‌ شکست خورد و کشته‌ شد (۴۲۳ق). با مرگ‌ آلتونتاش‌ که‌ لقب‌ باستانی‌ «خوارزم‌ شاه»‌ داشت‌، وزیرش‌ ابونصر احمد بن‌ علی‌ بن‌ عبدالصمد شیرازی‌ با علی‌ تکین‌ صلح‌ کرد و واسطۀ‌ صلح‌ میان‌ او و مسعود شد.