عمرو عاص
عَمْرو عاص (۵۰پ‌‌ق ـ مصر ۴۳ق)
(عمرو بن عاص بن وائل سهمی) از سرشناسان عرب صدر اسلام. در جاهلیت از سرسخت‌ترین دشمنان اسلام بود و به نمایندگی قریش نزد نجاشی پادشاه حبشه رفت تا مسلمانان مهاجر را گرفته و به مکه بازگرداند. در جنگ احزاب از فرماندهان مشرکان بود. در ۸ق پس از عقد پیمان صلح حُدَیبیّه، اسلام آورد و به مدینه مهاجرت کرد و در زمان رحلت پیامبر در عمان بود. در خلافت ابوبکر از فرماندهان فتوحات شام بود و در عهد عمر بن خطاب، شهر «قنسّرین» را فتح کرد و با اهل حلب و منبج و انطاکیه پیمان صلح بست و عمر ولایت فلسطین را بدو سپرد. عمروعاص از آن‌جا به مصر لشکر کشید و آن سرزمین را گشود و تا پایان خلافت عمر فرمانروای مصر بود، تا آن‌که عثمان او را از حکومت مصر عزل کرد و به همین سبب به سلک مخالفان عثمان درآمد. با به‌‌خلافت‌رسیدن امیرالمؤمنین (ع) به درخواست معاویه، بدو پیوست و شرط کرد چنانچه با معاضدت وی معاویه بر علی (ع) چیره شد، حکومت مصر و تمام درآمدهایش را تا پایان عمر در اختیار داشته باشد. عمروعاص در صفین با معاویه بود و در آستانۀ شکست کامل قوای معاویه با حیلۀ به نیزه‌زدن قرآن‌ها، در سپاه امیرالمؤمنین (ع) شکاف و اختلاف پدید آورد که منجر به تحمیل حکمیت به آن حضرت شد. سپس به نمایندگی شامیان در حکمیت شرکت جست و با فریب‌‌دادن ابوموسی اشعری، نتیجۀ حکمیت را به سود معاویه تغییر داد. پس از آن با قوایی که معاویه در اختیار او نهاد به مصر یورش برد و با محمد بن ابی‌بکر جنگید و مصر را اشغال کرد و آن خطه را در اختیار گرفت (۳۸ق). در سحرگاه ۱۹ رمضان ۴۰ق، قاضی مصر را بر جای خود به اقامۀ نماز فرستاد و بدین‌سان از کشته‌شدن به‌دست خوارج، که قصد جان او و معاویه و علی (ع) را کرده بودند، رَست. عمروعاص نزدیک به شش سال بر مصر فرمان راند و تمام خراج فراوان آن سرزمین را برداشت و از این راه اموال بسیاری به‌دست آورد.