غدد فوق کلیوی

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

غُدَد فوق کلیوی (adrenal glands)

غُدَد فوق کليوي
غُدَد فوق کليوي
غُدَد فوق کليوي
غُدَد فوق کليوي
غُدَد فوق کليوي

یک جفت غده درون‌ریز مثلثی‌شکل، روی قطب فوقانی کلیه‌ها. هر غدۀ فوق‌ کلیوی از نظر ساختمانی و عملکرد به دو بخش قشر[۱] و مرکز[۲] تقسیم می‌شود. قشر غدۀ فوق کلیوی مجموعه‌ای از هورمون‌ها را در خون ترشح می‌کند که کورتیکواستروئید[۳] نامیده می‌شوند و نقش مهمی در بدن دارند. قشر غدۀ فوق کلیوی از سه لایه تشکیل شده است: خارجی‌ترین لایه هورمونی با نام آلدوسترون[۴] ترشح می‌کند. این هورمون در تنظیم دفع سدیم در ادرار، میزان آب بدن، و فشار خون دخالت دارد. لایه‌های میانی و درونی هورمون‌های هیدروکورتیزون[۵]، کورتیکوسترون[۶]، و مقدار کمی آندروژن[۷] (هورمون جنسی مردانه) ترشح می‌کنند. هیدروکورتیزون مهم‌ترین کورتیکواستروئید بدن است و در تنظیم سوخت‌وساز چربی‌ها، پروتئین‌ها، و کربوهیدرات‌های بدن دخالت دارد. این هورمون قادر به مهار التهاب و تا حدی سرکوب دستگاه ایمنی بدن است. ترشح هورمون‌ها از قشر غدۀ فوق کلیوی تحت کنترل هیپوتالاموس و هیپوفیز است. ترشح هیدروکورتیزون در طول روز متغیر و تحت کنترل هورمون آدرنوکورتیکوتروپ[۸] است که از هیپوفیز ترشح می‌شود. ترشح هیدروکورتیزون در حدود شش صبح به حداکثر می‌رسد و سپس، در طول روز، رفته‌رفته کم می‌شود. جراحت، تنش، و احساسات شدید باعث افزایش ترشح هیدروکورتیزون می‌شود. بخش مرکزی غدۀ فوق کلیوی جزئی از بخش سمپاتیک[۹] دستگاه عصبی خودکار[۱۰] است که در خط اول دفاع از بدن دربرابر تنش‌های جسمی و روحی قرار دارد. این بخش از غدۀ فوق کلیوی رابطۀ نزدیکی با بافت عصبی دارد و در پاسخ به تحریک با اعصاب سمپاتیک، آدرنالین[۱۱] و نورآدرنالین[۱۲] ترشح می‌کند. این اعصاب در شرایط پرتنش فعال می‌شوند. ترشح این هورمون‌ها در خون باعث آثاری شبیه به تحریک اعصاب سمپاتیک شده، باعث افزایش سرعت و قدرت ضربان قلب و انقباض رگ‌های کبد، کلیه، و روده‌ها می‌شود و در نتیجه، خون بیشتری به ماهیچه‌ها می‌رسد.

 


  1. cortex
  2. medulla
  3. corticosteroids
  4. aldosterone
  5. hydrocortisone
  6. corticosterone
  7. androgen
  8. adrenocorticotrophic hormone
  9. sympathetic
  10. anatomic nervous system
  11. adrenaline
  12. noradrenaline