قوبلای خان
قوبْلای‌خان (ح ۱۲۱۶ـ۱۲۹۴م)
(یا: قوبیلای‌قا‌آن[۱]) امپراتور مغول چین (۶۵۷ـ۶۹۳ق)، فرزند تولی پسر چنگیزخان. تولی جز او و منکو دو پسر دیگر به نام اریغ بوکا یا اریق بوکا و هولاکوخان داشت. قوبلای‌خان از ۱۲۵۹م فتوحات چنگیزخان[۲]، پدربزرگ خود را با تصرف چین شمالی از ۱۲۴۰م تکمیل کرد و پس از مرگ برادرش منکو[۳] در ۱۲۵۹م، خود را امپراتور و قاآن چین نامید. قوبلای‌خان نخستین امپراتور غیر چینی پایتخت را به خان‌بالغ[۴] یا کامبولوک[۵] (پکن کنونی) منتقل و سلسلۀ یوآن[۶] را تأسیس کرد و امپراتوری خود را تا جنوب چین، تاتارستان[۷]، و تبت[۸] گسترش داد. هندوچین[۹] و برمه را اشغال کرد و برای دریافت خراج از کشورهای همسایه با آن‌ها به جنگ پرداخت، ولی حملۀ او به ژاپن در ۱۲۸۱م به شکست انجامید. در زمان او تجارت رونق بسیاری گرفت و اویغورها، ایرانی‌ها، یهودیان و سریانی‌ها نقش مهمی داشتند. مارکو پولو[۱۰]، جهانگرد ونیزی، به دربار او راه یافت و به خدمت او درآمد. در زمان شمس‌الدین عمر (۱۲۱۰ـ۱۲۷۹م) از بخارا و ملقب به سید اجل که وزارت امور مالی را برعهده داشت، نشر پول کاغذی معروف به چاو در چین رواج یافت. سید اجل با ساخت دو مسجد به رواج اسلام در آن‌جا کمک کرد. آیین بودا دین رسمی کشور و آیین دولتی کنفوسیوس[۱۱] نیز احیا شد. قوبلای حاکمی آزادمنش بود که پیروان ادیان مختلف در مجلس او مناظره و مباحثه داشتند. به دستور او قسمتی از قرآن، انجیل، تورات و تعلیمات بودا به زبان مغولی ترجمه شد و پس از انتخاب یکی از لاماهای تبتی الفبایی براساس تبتی برای زبان مغولی وضع کرد که ستونی نوشته می‌شد. اگر چه زبان چینی نمی‌دانست ولی از فرهنگ و ادب چین حمایت کرد.