قوشچی، علاءالدین علی (سمرقند ـ۸۷۹ق)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

قوشْچی، علاءالدین علی (سمرقند 808ـ۸۷۹ق)

منجم، ریاضی‌دان و متکلم مسلمان. نجوم و ریاضی را نزد قاضی‌زادۀ رومی و الغ‌بیگ در مدرسۀ سمرقند فراگرفت. پدرش محمد مأمور نگهداری از پرندگان شکاری الغ‌بیگ بود و به همین دلیل به قوشچی شهرت داشت. الغ‌بیگ، علا‌ءالدین را فرزند خطاب می‌کرد و حامی او بود. قوشچی برای کامل‌کردن دانش خود، بدون اجازۀ الغ‌بیگ رهسپار کرمان شد و به هنگام بازگشت، رسالۀ حلّ اشکال القمر را به الغ‌بیگ هدیه کرد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. او پس از درگذشت قاضی‌زادۀ رومی مدیر رصدخانۀ سمرقند شد و در کار کامل‌ساختن زیج‌ الغ‌بیگ شرکت یافت. پس از قتل الغ‌بیگ (۸۵۳ق) عازم سفر حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن آق‌قویونلو قرار گرفت و به خدمت او درآمد. چندی بعد برای پیمان صلح بین او و سلطان محمد دوم عثمانی (معروف به فاتح) به اسلامبول رفت. بعد از یک‌بار بازگشت به آذربایجان به دعوت سلطان محمد فاتح به اسلامبول مهاجرت کرد و مدرس مدرسه ایاصوفیا شد. قوشچی دو رسالۀ محمدیه (در حساب) و فتحیه (در نجوم) را به نام سلطان محمد نوشت. مقدمه‌ای بر نجوم با عنوان فارسی هیئت و شرح تجریدالکلام خواجه نصیرالدین طوسی از دیگر آثار اوست. یوشکویچ در ۱۹۶۵ کتابی در بررسی آثار ریاضی قوشچی به زبان روسی نوشته است.