محمود عثمانی دوم (۱۱۹۹ـ۱۲۵۵ق)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

محمود عثمانی دوم (۱۱۹۹ـ۱۲۵۵ق)

(یا: سلطان محمودخان غازی) سی‌امین‌ سلطان‌ عثمانی (حک: ۱۲۲۳ـ۱۲۵۵ق/۱۸۰۸ـ۱۸۳۹م). پسر عبدالحمید یکم‌ و از مادری‌ فرانسوی‌ بود و پس‌ از برادرش‌، مصطفی‌ چهارم،‌ به سلطنت رسید. محمود نخست‌ مصطفی‌ پاشا بیرق‌دار را به‌ وزارت‌ منصوب‌ کرد. مصطفی‌ پاشا برنامه‌هایی‌ اصلاحی‌ را سرلوحۀ‌ کار خود قرار داد که‌ این‌ اقدامات‌ سبب‌ شورش‌ محافظه‌کاران‌ و ینی‌چری‌ها و قتل مصطفی‌ پاشا گردید (۱۸۰۸). محمود پس‌ از این‌ ماجرا، به‌ احیای‌ تشکیلات‌ نظامی‌ و نوسازی‌ ناوگان‌ عثمانی‌ پرداخت و برای‌ سرکوبی‌ وَهّابیان‌ آل سعود، حجاز را تصرف‌ کرد. در ۱۲۳۸ق به‌ آذربایجان‌ لشکر کشید، اما شکست‌ خورد و درپی‌ آن‌ معاهدۀ‌ صلحی‌ با ایران‌ بست‌ (۱۲۳۸ق). در ۱۲۴۳ق شورش‌ یَنی‌چریان‌ را درهم‌ کوبید‌. این‌ رویداد در تاریخ‌ عثمانی‌ به‌ واقعۀ‌ «خیریه»‌ یا واقعۀ‌ «فرخنده»‌ مشهور است‌. در همان‌ سال‌ روسیه‌، انگلیس‌ و فرانسه‌ به‌ پشتیبانی‌ از استقلال‌طلبان‌ یونان‌ در نبرد ناوارینو ناوگان‌ عثمانی‌ و مصر را شکست‌ دادند. در ۱۲۴۴ق ژنرال‌ دیبیچ‌ روسی‌ اَدِرْنه‌ را تصرف‌ کرد و محمود ناگزیر شد‌ شرایط‌ روس‌ها را در پیمان‌ آدریانوپل‌ بپذیرد (۱۲۴۵ق). محمود در ۱۲۴۷ق استقلال‌ یونان‌ را به‌ رسمیت‌ شناخت‌ و بسیاری‌ از مستملکات‌ عثمانی‌ در شمال‌ افریقا، صربستان‌ و بوسنی‌ را از‌دست‌ داد. در ۱۲۴۸ق ابراهیم‌ پاشا، سردار مصری‌ و پسر محمدعلی‌ پاشا، عَکّا، دَمشق‌ و حلب‌ را از عثمانیان‌ گرفت‌ و در نبرد قونیه‌ مصطفی‌ رشید پاشا سردار عثمانی‌ را شکست‌ داد و سرانجام‌ با وساطت‌ روسیه‌ قراردادی‌ میان‌ عثمانی‌ و مصر در کوتاهیه‌ بسته‌ شد (۱۲۴۹ق). همچنین‌ در همان‌ سال‌ معاهدۀ‌ خونْکار اسکله‌سی‌ میان‌ روسیه‌ و عثمانی‌ در جهت‌ اهداف‌ روس‌ها منعقد شد. با پایان‌یافتن‌ بحران‌های‌ خارجی‌، سلطان‌ محمود کوشش‌ خود را بر اصلاحات‌ داخلی‌ متمرکز کرد. سلطان‌ محمود چندی‌ پس‌ از شکست‌ از ابراهیم‌ پاشا در نزدیکی‌ نیزیب (واقع در شمال سوریه) براثر بیماری‌ سل‌ درگذشت‌. شعر نیز می‌سرود و «عدلی»‌ تخلص‌ می‌کرد.