مغنی

مُغنی
(نام کامل: مُغْنی‌اللبیب عن کتب‌الاعاریب) نوشتۀ ابن‌هشام، کتابی نوآورانه در نحو، به عربی. این اثر به ابتکار در ترتیب مباحث دستور زبان عربی، نوآوری در نحو و پالایش آن، و نقد آرای نحویان برجسته است. نخستین و گسترده‌ترین بخش از باب‌های هشت‌گانۀ کتاب به معانی و کاربردهای حروف و ادات اختصاص یافته است. باب دوم و سوم دربارۀ جمله و ظرف و جار و مجرور است. از باب چهارم به بعد، که هریک عنوانی نسبتاً طولانی دارد، نکته‌های کاربردی دستور و زبان‌شناسی عربی در هر بخش، به سامانی خاص، ارائه شده است. ابن هشام در این کتاب، چنان‌که خود در مقدمۀ آن تصریح کرده، از تکرار مکررّات، اعراب واضحات و ذکر مطالبی که مستقیماً به اعراب مربوط نیست اجتناب کرده و بیشتر به شواهد قرآنی و شعری و مسائل بحث‌انگیز نحو پرداخته است. این اثر ارزشمند همواره مورد اقبال نحویان بوده و در ایران نیز از دیرباز به‌‌عنوان متن درسی پایان دورۀ مقدّمات در حوزه‌های علمی رواج داشته است. از این کتاب چاپ‌های متعدد موجود است.