مونتسکیو، شارل لویی (۱۶۸۹ـ۱۷۵۵)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

مونْتِسْکیو، شارْل‌ لوئی (۱۶۸۹ـ۱۷۵۵)(Montesquieu, Charles Louis)

مونْتِسْکيو، شارْل‌ لوئي
شارل لویی مونتسکیو
Charles Louis Montesquieu
زادروز بوردو ۱۶۸۹م
درگذشت ۱۷۵۵م
ملیت فرانسوی
تحصیلات و محل تحصیل تحصیل در رشته حقوق
شغل و تخصص اصلی فیلسوف سیاسی
شغل و تخصص های دیگر تاریخ نگار و حقوق دان
آثار روح القوانین (۱۷۴۸)
گروه مقاله حقوق، علوم سیاسی، فلسفه ، منطق و کلام

فیلسوف سیاسی، تاریخ‌نگار و حقوق‌دان فرانسوی. در قصر بِرِد[۱] نزدیک بوردو[۲]، در خانواده‌ای اشرافی به‌دنیا‌ آمد و طبق سنت خانوادگی در رشتۀ حقوق به تحصیل پرداخت. در ۱۷۱۶ وارث ثروت عمویش شد و به مناصب قضایی مهمی دست یافت. مونتسکیو از ستایش‌گران انقلاب ۱۶۸۸ انگلستان و اندیشه‌های جان لاک[۳] دربارۀ آزادی، تساهل و حکومت مشروطه بود، اما آن‌ها را در جهت تحکیم امتیازات کهن اشرافی در مقابل استبداد پادشاهان فرانسه تفسیر می‌کرد. در ۱۷۲۱ نامه‌های پارسی[۴] را منتشر کرد که هجو نهادهای موجود فرانسه بود. در ۱۷۲۶ به پاریس رفت و در ۱۷۲۸ به عضویت آکادمی فرانسه درآمد و اندکی بعد به‌مدت چهار سال در اروپا سفر کرد و سپس به قصر خود در بِرِد بازگشت. در ۱۷۳۴ ملاحظاتی دربارۀ علل عظمت و انحطاط رومیان[۵] را نوشت و قوت فضیلت مدنی جمهوری را در مقابل ضعف اجتناب‌ناپذیر استبداد و استیلای نظامی قرار داد. این کتاب نیز همانند نامه‌های پارسی با اقبال گسترده در فرانسه و اروپا روبه‌رو شد و یکی از نخستین آثار مهم در فلسفۀ تاریخ به حساب آمد. اما شاهکار او روح‌القوانین[۶] (۱۷۴۸) است که مطالعه‌ای تطبیقی میان سه شیوۀ حکومت جمهوری، پادشاهی و استبدادی است. مفهوم کانونی این اثر قانون است. مونتسکیو می‌کوشد دو مفهوم متمایز از قانون (یکی به‌معنای فرمانی مقرر‌شده به‌دست مقام و مرجعی صالح، و دیگری به‌معنای رابطه‌ای علّی و ضروری، مستقل از ارادۀ انسانی) را سازگار کند. با تعریف قانون به‌مثابۀ رابطه‌ای ضروری که از طبیعت چیزها به‌دست می‌آید، میان دو مفهوم فوق ‌عملکردی مشترک را که همان حفظ‌کردن[۷] است، کشف می‌کند و درباب ارتباطات آن‌ها، یا به عبارت دیگر «روح[۸]» آن‌ها، پژوهش می‌کند. در حقیقت، هدف مونتسکیو بررسی «قانونِ‌ قوانین» یا منطق نهادهای مختلف است. این رویکرد بدیع، نشانۀ گرایش علمی مونتسکیوست. او می‌کوشد با مطالعۀ گستردۀ نهادها و آداب و رسوم گوناگون، نظمی فهم‌پذیر را کشف کند. به عقیدۀ او، راه‌حل‌های متعددی برای مسائل حکومت و آزادی وجود دارد که به اصول هدایت‌کنندۀ جوامع مختلف وابسته‌اند. مونتسکیو نظام قانونی کشورهای مختلف را تابع شرایط خارجی نظیر جغرافیا و تجارت می‌داند و از همین‌رو دورکیم[۹] او را از پدران جامعه‌شناسی جدید به‌شمار می‌آورد. به عقیدۀ مونتسکیو، کشوری آزاد است که در آن قدرت بتواند قدرت را مهار کند؛ تفاوت‌های اجتماعی و تمایزهای طبقاتی و مراتبی، شرط اعتدال و تعادل قدرت‌اند. نظرات او دربارۀ ضرورت تفکیک قوای حکومتی (مقننه، مجریه، قضائیه) برای تضمین آزادی فردی، الهام‌بخش تدوین‌کنندگان قانون اساسی ایالات متحد امریکا بود.

 


  1. La Brede
  2. Bordeaux
  3. John Locke
  4. Persian Letters
  5. Reflections on the Causes of the Grandeur and Decline of the Romans
  6. The Spirit of Laws
  7. to preserve
  8. spirit
  9. Durkheim