میرزا ابوتراب

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی
نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.

ميرزا ابوتراب (يا: شاه اسماعيل سوم) (1146-1177ق)

از پادشاهان صفویه. پسر ميرزا مرتضی صدر، ملقب به صدرالصدور يا صدرالممالک كه مخفف به صدر شده. دخترزادۀ شاه سلطان حسين صفوی.

24 سال پادشاه صوری و ظاهری ايران و تنها حاکمی بود که خود را شاه نخواند. او كمتر از 4 ماه پس از سرنگونی شاه سليمان دوم،‌ بر تخت پادشاهی نشست.

پس از قتل نادرشاه افشار، ابوالفتح خان بختياری هفت لنگ حاكم اصفهان شد. اما بعد عليمردان خان، كه از خوانين چهار لنگ بختياری بود، رقيبش شد و با يكديگر جنگیدند كه طی آن، عليمردان خان شكست خورد و از كريم خان كمک خواست. كريم خان نيز به كمكش شتافت و با لشگری حدود 4000 نفر به سمت او حركت كرد تا با ابوالفتح خان بجنگند. در نهايت، ابوالفتح خان شكست خورد. پس از قتل نادر شاه افشار، ايران به آشوب كشيده شد. ابوالفتح خان بختياری، گماشتۀ افشاريان و شاه سليمان دوم در اصفهان بود. عليمردان خان یکی ديگر از خان های بختياری بود كه در منطقۀ مورچه خورت با ابوالفتح خان درگير شد. عليمردان خان و كريم خان زند، ابوالفتح خان را وادار به تسليم کردند و او را به اتحاد با خود برای فتح اصفهان واداشتند. در 25 رجب 1163ق، این سه سردار برای مشروعیت دادن به قدرت خود، یکی از دخترزادگان شاه سلطان حسین با نام "میرزا ابوتراب خلیفه سلطانی" را به پادشاهی برگزیدند. ابوالفتح خان نیز حاکم اصفهان شد. وظیفۀ لشگرکشی و فتح نواحی دیگر نیز به کریم خان محول شد. اما علیمردان خان که وظیفۀ تربیت شاه را داشت، پیمان‎شکنی کرد و امور را بدون اطلاع شاه به انجام می‎رساند. او ابوالفتح خان را کشت و ادارۀ ایالت اصفهان را به حاجی بابا بختیاری سپرد. همچنین، بر خلاف پیمان، شاه اسماعیل سوم را به قصد تصرف شیراز، از اصفهان خارج کرد. کریم خان که خشمگین شده بود، به سمت اصفهان حركت و آن‎جا را تصرف كرد و به برادرش محمد صادق خان سپرد. سپس به سمت محل اقامت عليمردان خان در منطقه بختياری لشگركشی كرد و او را شكست داد.

شاه اسماعيل سوم نيز به كريم خان پناه برد و كريم خان در 1164ق به مقام وكالت رسيد. كريم خان شاه را با خود به شيراز برد و كمی بعد، او را به آباده فرستاد. اما هرگز عنوان شاهی را از او نگرفت. برايش در آباده عمارتی ساخت و مقرری تعیین كرد. شاه اسماعيل سوم آن‎جا به چاقوسازی مشغول شد و گاهی از چاقوهای دست‎ساز خودش نيز برای كريم خان می‌فرستاد.

شاه اسماعيل سوم در 1187ق در آباده فوت كرد و پس از درگذشتش، كريم خان لقب وكيل‎الرعايا را برای خود برگزيد.

كريم خان سه روز برای او سوگواری كرد، اما فرزند ارشد وی حيدر ميرزا را جانشين‎اش نكرد و فقط به انتقال او به شيراز و پاسداشت حرمتش اكتفا كرد.

كريم خان تا پايان عمر شاه اسماعيل سوم، همواره او را پادشاه ايران عنوان و خود را وكيل مردم قلمداد می‎كرد.

شاه اسماعيل سوم تا هنگام مرگش، به عنوان شاه صوری ایران در خدمت قاجارها زندگی کرد.