نقیضه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نَقیضه (parody)
(یا: پارودی) گونهای از مطایبه، تقلید مضحکهآمیز آثار ادبی جدّی، و از مهمترین شگردهای ادبیات غرب.‌گذشته از شوخی با آثار ادبی، گاه در قالب نقد اثری ادبی و خالق آن یا انتقاد از اوضاع سیاسی و اجتماعی پدید میآید. نقیضه شبیه طنز است و با تقليد که هدفش تمجید است نه تمسخر تفاوت دارد. در ادبیات غرب پارودی آن است که شکل اثر اصلی حفظ شود و معنا تغییر یابد و برخلاف این را تراوستی (travesty) نامند. ارسطو در فن شعر ابداع پارودی را به هِگِمون (شاعر قرن ۵پ‌م) نسبت داده، اما گویا پیش از او هیپو ناخس (قرن ۶پ‌م) نبرد غوکان و موشان را به تقلید از سبک حماسی هومر سروده بود. آریستوفانس، نمایش‌نامه‌نویس یونانی، در غوکان، از کهن‌ترین نمونه‌های نقیضه، براساس سبک‌های نمایشی آیسخولوس و ائوریپیدس کار کرد. مجموعه داستان ریسۀ گل کریسمس (۱۹۱۲) اثر ماکس بیِربوم، به سبک و سیاق آثار نویسندگانی چون هنری جیمز، از نمونه‌های جدید نقیضه است. نقیضه‌سازی در دورۀ صفویه رونق فراوان داشت که نمونه‌هایی از آن را می‌توان در تذکره‌های آن دوره یافت. در روزگار معاصر نیز به این شگرد توجه شده است، مانند داستان «اسائۀ ادب» از صادق چوبک که به سبک و شیوۀ نثر گذشتگان است.