همیلتون، ویلیام روان (۱۸۰۵ـ۱۸۶۵)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

هَمیلْتون، ویلیام روان (۱۸۰۵ـ۱۸۶۵)(Hamilton, William Rowan)

هَميلْتون، ويليام روان
ویلیام روان همیلتون
William Rowan Hamilton
زادروز دوبلین ۱۸۰۵م
درگذشت ۱۸۶۵م
ملیت ایرلندی
تحصیلات و محل تحصیل تحصیل در کالج ترینیتی
شغل و تخصص اصلی ریاضی دان
آثار نظریه دستگاه های پرتو
گروه مقاله ریاضیات

ریاضی‌دان ایرلندی. دینامیک[۱] نیوتون را به‌صورتی درآورد که بعدها با نظریۀ‌ کوانتومی[۲] سازگار شد. نظریۀ کواترنیون‌ها[۳]ی او پیش‌درآمدی بر شاخه‌ای از ریاضیات بود که به آنالیز برداری[۴] معروف شد. وی در ۱۸۳۵، لقب سِر گرفت. در دوبلین[۵] زاده شد. در کودکی خصوصیاتی استثنایی از خود نشان می‌داد. هفت ساله بود که عبری می‌خواند و در ۱۳سالگی، کم و بیش، بر سیزده زبان تسلط داشت. در سال‌های بعد، سانسکریت و فارسی را هم برای سرگرمی آموخت. در ۱۸۲۷، هنگامی‌که هنوز دانشجوی دورۀ کارشناسی کالج ترینیتی[۶] بود، به استادی نجوم رسید و به مقام منجم سلطنتی ایرلند برگزیده شد. اثرش با عنوان نظریۀ دستگاه‌های پرتو[۷] در ۱۸۲۸، و سه ضمیمۀ آن در ۱۸۳۰، ۱۸۳۱، و ۱۸۳۷، به همت آکادمی سلطنتی ایرلند[۸] انتشار یافت. در این اثر، بازتاب[۹] نور از یک آینۀ خمیده را با استفاده از مفهومی بررسی کرد که آن را تابع مشخصه[۱۰] نامید و امروز به همیلتونی[۱۱] معروف است. بعداً همین روش را برای بررسی سیستم‌هایی از اشیاء متحرک به‌کار برد. همیلتون اعداد مختلط[۱۲] را به‌صورت جفت‌های اعداد حقیقی[۱۳] نشان داد و به تحقیق در زمینۀ خواص عمل‌های اصلی روی آن‌ها پرداخت. با این دیدگاه، مجموع دو عدد مختلط از لحاظ هندسی برآیند دو بردار است و از قانون متوازی‌الاضلاع[۱۴] به‌دست می‌آید. سپس، به تحقیق در سه‌تایی‌ها پرداخت. این امر به دستاورد بزرگ او در زمینۀ کواترنیون‌ها (چهارتایی‌ها یا چهارگانه‌ها) انجامید که در ۱۸۴۸، به معرفی آن‌ها پرداخت. همیلتون کشف کرد که قانون تعویض‌پذیری[۱۵] (جابه‌جایی) معمولی ضرب، مثلاً ۳×۴=۴×۳، برای کواترنیون‌ها برقرار نیست. این کشف ریاضی‌دانان را وادار کرد از این عقیده دست بکشند که قانون تعویض‌پذیری اصل موضوع[۱۶] است. نظریۀ کواترنیون‌های همیلتون، ریاضی‌دانان قرن بیستم را به تحقیق در سایر ساختارهای تعویض‌ناپذیر جبری برانگیخت.

 


  1. dynamics
  2. quantum theory
  3. quarternion theory
  4. vector analysis
  5. Dublin
  6. Trinity College
  7. Theory of Systems of Rays
  8. Royal Irish Academy
  9. reflection
  10. characteristic function
  11. Hamiltonian
  12. complex numbers
  13. real number
  14. parallelogram law
  15. commutative principle
  16. axiom