اسکیپیو، پوبلیوس کورنلیوس (۲۳۶ـ۱۸۳پ م)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اِسکیپیو، پوبلیوس کورنِلیوس (۲۳۶ـ۱۸۳پ‌م)(Scipio, Publius Cornelius)

(همچنین معروف به اسکیپیو آفریکانوس مایور[۱]) سردار رومی که توانایی‌های تاکتیکی و استراتژیکی او جریان دومین جنگ پونی[۲] را در ۲۰۸ـ۲۰۱پ‌م تغییر داد و شهرت او را در مقام یکی از بزرگ‌ترین فرماندهان نظامی روم تثبیت کرد. او کارتاژی‌ها را در اسپانیا شکست داد (۲۰۶ـ۲۰۱پ‌م) و به افریقا هجوم برد (۲۰۴پ‌م). در زاما[۳]، هانیبال[۴]، سردار کارتاژ را مغلوب کرد (۲۰۲پ‌م) و جنگ را به سود روم به پایان رساند. به سبب پیروزیش در افریقا لقب «آفریکانوس» گرفت، اما آن را در خور دستاوردهایش نمی‌دانست و با تلخ‌کامی به ویلایش رفت و انزوا گزید. اِسکیپیو در ۱۸سالگی با پدرش، که هم‌اسم او بود، در ارتش خدمت کرد و او را از غرق‌شدن در رود تیکی‌نوس[۵] نجات داد (۲۱۸پ‌م). او احتمالاً در نبرد تِربیا[۶] (۲۱۸پ‌م)، و قطعاً در جنگ کانای[۷] (۲۱۶پ‌م) حضور داشت که به او امکان مشاهدۀ شیوه‌های جنگی هانیبال را داد که چاره‌ای برای آن‌ها بیاندیشد. اسکیپیو با مشاهدۀ‌ هانیبال دریافت که راه کسب پیروزی، فقط داشتن رشادت و جسارت و تحرک در حد دشمن است و باید از هر وسیله‌ای برای برتری بر دشمن استفاده کرد. او دریافت که ارتش روم بیش‌ از حدّ کُند و متکی به پیاده‌نظام است و به سواره‌نظام اعتنایی نمی‌کند. و به‌همین سبب توانایی رویارویی با قدرت تحرک و مانورهای هانیبال را ندارد. او همچنین استفاده از طلایه‌داران و دیده‌بانی‌ها را برای گردآوری اطلاعات نظامی تا سرحد امکان به‌کار بست، روشی که هانیبال در ایتالیا از آن بهرۀ فراوان برده بود. در ۲۱۱پ‌م، پس از مرگ پدر و عمویش، خود را برای خدمت در اسپانیا نامزد منصب سرداری کرد. به‌رغم جوانی، به اتفاق آرا به این منصب برگزیده شد، و با نخستین منصب فرماندهی مستقل قدم به اسپانیا گذاشت. مبارزه‌اش با اقدامی بی‌باکانه آغاز شد. با آگاهی از پراکندگی ارتش کارتاژ و فاصلۀ ده‌روزه آنان با پایتخت اسپانیایی خود در کارتاگو نووا[۸] (کارتاژِنو، کارتاخِنا[۹]ی کنونی) به شهر حمله و آن را تصرف کرد و پیروزی پرسروصدایی به‌دست آورد. اسکیپیو پس از تصرف شهر بیش از ۳۰۰ گروگان کارتاژی از اشراف ایبریان[۱۰] را آزاد و نزد قبایل خود فرستاد و بدین‌ترتیب محبوبیت فراوانی در بین تعداد زیادی از متحدان سابق کارتاژ به دست آورد. تسلط روم بر اسپانیا را در دو نبرد سرنوشت‌ساز تثبیت ساخت، و ارتش‌ هاس‌دروبال‌ بارکا[۱۱] را در بایکولا[۱۲] (۲۰۸پ‌م) و ایلیپا[۱۳] (۲۰۶پ‌م) را نابود کرد. درنتیجه، کنسول روم شد (۲۰۵پ‌م) و با استفاده از نفوذش برای حمله به افریقا فشار آورد. پس از پیاده‌شدن سپاه در نزدیکی اوتیکا[۱۴]، سپا‌هیان کارتاژ و نومیدیا[۱۵] را در شبیخونی نزدیک برج آگاتوکلِس[۱۶] و در حملۀ شبانه به اردوگاه‌های آن‌ها در ساحل رود باگراداس[۱۷] نابود کرد (۲۰۴پ‌م). او در نبرد گِریت پلِینز (پهن‌دشت)[۱۸] سپاه‌ هاسدروبال ‌بارکا را در نبردی سخت مغلوب کرد (۲۰۳پ‌م). در زاما نیز بر سپاه هانیبال چیره شد (۲۰۲پ‌م) و روم را به پیروزی رساند و پیمان صلحی را منعقد کرد که نام او را بر آن نهادند.

 


  1. Scipio Africanus Major
  2. Punic War
  3. Zama
  4. Hannibal
  5. Ticinus
  6. Trebia
  7. Cannae
  8. Carthago Nova
  9. Cartagena
  10. Iberian
  11. Hasdrubal Barca
  12. Baecula
  13. Ilipa
  14. Utica
  15. Numidia
  16. Agathocles
  17. Bagradas
  18. Great Plains