پیشا کلمبی، هنر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

پیشا‌کُلُمْبی، هنر (pre-Columbian)

هنر تمدن‌های امریکای مرکزی و جنوبی، پیش از ورود استعمارگران اروپایی در قرن ۱۶. هنر پیشاکلمبی زمانی طولانی، از ۱۸۰۰پ‌م تا ۱۵۰۰م، رونق داشته است. آثار آن طیف وسیعی را دربر می‌گرفتند؛ طرح‌های خطیِ زاویه‌دار و اشیای سفالی، ویژگی‌ مشترک این هنر در سراسر منطقه بود.

هنر امریکای مرکزی. هنر تمدن‌های امریکای مرکزی[۱] و مکزیک تا زمان استیلای اسپانیا را هنر امریکای مرکزی می‌نامند. تمدن‌های امریکای میانه را می‌توان به سه دورۀ تاریخی تقسیم کرد: پیشاکلاسیک[۲] (تا ۲۰۰م)، کلاسیک[۳] (ح ۲۰۰ـ۹۰۰م)، و پساکلاسیک[۴] (ح ۹۰۰ تا ۱۵۸۰م). دورۀ پیشاکلاسیک تحت سیطرۀ تمدن بسیار پیشرفتۀ اولمِک[۵] بود، که حدود ۱۲۰۰ـ۶۰۰ پ‌م بالندگی داشت. اولمک‌ها تندیسک[۶]هایی از سنگ یشم[۷] و سردیس‌های غول‌آسای درشت‌اندامی به بلندی دو متر می‌ساختند، که هنوز به‌طرزی مرموز در مناظر جا دارند. در دورۀ کلاسیک، تمدن مایا[۸] حاکم بود. همچون اقوام میسی‌سیپیایی[۹]؛ مایاها نیز جوامع بزرگ زراعی داشتند، به خط تصویری خاص خود می‌نوشتند، و حتی ستاره‌شناسی پیشرفته‌ای داشتند. از این‌رو باران، کشاورزی، و باروری، دست‌مایه‌های اصلی هنر مایا بود، که بیشتر در قالب نقوش برجسته[۱۰]، آرایش سطوح، و نیز تا حدی مجسمه‌سازی تجلّی می‌یافت. مایاها ساختمان‌هایشان را با صورت‌نگاشت[۱۱]ها و نقوش قراردادی[۱۲] می‌آراستند. در آغاز دورۀ پساکلاسیک (قرون ۱۰ـ۱۲م) قوم تولتک[۱۳] تسلط یافت که پیکره‌های تخته‌سنگی بزرگی می‌ساختند. قوم میکستک[۱۴] شیوۀ نقاشی مشهور به میکستک ـ پوئبلا[۱۵] را پدید آورد، که در نقاشی‌های دیواری و نسخه‌های خطی[۱۶] آنان بازتاب یافته است؛ در این شیوه، سراسر کار از نقوش هندسی تخت پوشیده می‌شود. تمدن آزتک[۱۷] در مکزیک، نمونه‌های بسیار گویایی از هنر آزتک را فراهم آورد، ازجمله جمجمه‌های تزیین‌‌شدۀ اسیران و پیکره‌های سنگی؛ تلاسولتئول[۱۸] الهۀ زایمان، از زیباترینِ آن‌هاست.

هنر امریکای جنوبی. در منطقۀ آند[۱۹] امریکای جنوبی (جایی که اکنون کشور پرو واقع است)، تمدن چاوین[۲۰]، ۱۰۰۰ تا ۳۰۰ پ‌م، شکوفا شد. اقوام آندی موچه[۲۱] یا موچیکا[۲۲] که حدود ۱۰۰ـ۸۰۰م می‌زیستند، زبده‌ترین صنعتگران امریکا را در اختیار داشتند. از تمدن اینکا[۲۳] در پرو و بولیوی (ح ۱۲۰۰ـ۱۵۸۰م)، تندیسک‌هایی از انسان و حیوان باقی است، ولی شهرت آن بیشتر حاصل بناهایی در نقاطی از آند است.

 

 


  1. Mesoamerican
  2. Pre-Classic
  3. Classic
  4. Post-Classic
  5. Olmec
  6. figurine
  7. jade
  8. Maya
  9. Mississippian
  10. relief
  11. glyph
  12. stylized
  13. Toltec
  14. Mixtec
  15. Mixtec-Puebla
  16. (codices (manuscripts
  17. Aztec
  18. Tlazolteotl
  19. Andean area
  20. Chavín
  21. Moche
  22. Mochica
  23. Inca