پیه سوز

پیه‌سوز

(یا: پی‌سوز) پایه‌چراغی از جنس سفال یا مس یا فلزاتِ دیگر با فتیله‌ای دراز از جنس پنبه، که در آن پیه آب‌شده می‌ریختند و برای روشنایی می‌افروختند. پیداست که این نوع چراغ مخصوصِ ایرانیان بوده است. شاردن و هانری رنه دالمانی در سفرنامه‌های خود، از این نوع چراغ‌ها که به‌چشم دیده بودند، یاد کرده‌اند. چراغ پیه‌سوز، به‌ویژه ازاین‌رو که هنگامِ سوختن بویی از آن متصاعد نمی‌شد، تا پیش از رونق یافتن چراغ‌های جدیدتر پررونق‌ترین نوع چراغ در میانِ ایرانیان بوده است. پیه‌سوز را به رسم معمول آن زمان‌ها، که هنوز کبریت وارد زندگیِ ایرانیان نشده بود، به‌زحمت‌ با سنگِ چخماق روشن می‌کردند. برای آن‌که سویِ چراغ کم نشود، بایست مدام نوکِ سوختۀ فتیله را با قیچی مخصوصی، که گُل‌چین یا گُل‌گیر نام داشت، جدا می‌کردند. «پیه‌سوز زدن» اصطلاحی است برای مرد جوانی که پس از جدا کردن سوختۀ فتیله، گل‌چین را بر سینی (معمولاً پیه‌سوز را بر سینی می‌گذاشتند) ‌می‌کوفت، تا نشان دهد که طالب ازدواج است.