گالوآ، اواریست (۱۸۱۱ـ۱۸۳۲)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

گالوآ، اِواریسْت (۱۸۱۱ـ۱۸۳۲)(Galois, Évariste)

ریاضی‌دان فرانسوی. نظریۀ گروه‌ها[۱] را بنیان نهاد و به دستاوردهای مهمی در زمینۀ شناخت شرایط حل‌پذیریِ معادلۀ جبری[۲] رسید. در نزدیکی پاریس زاده شد و در ۱۸۲۹، وارد دانشسرای عالی شد. تا آن زمان بر بیشتر دستاوردهای جدید در زمینۀ نظریۀ معادلات[۳]، نظریۀ اعداد[۴]، و توابع بیضوی[۵] احاطه یافته بود و با اوگوستین کوشی[۶]، ریاضی‌دان معروف، مراوده داشت، ولی تلاش‌های او برای شناساندن کارهایش با کارشکنی سردمداران ریاضیات فرانسه روبه‌رو شد. در ۱۸۳۰، گالوآ به جنبش انقلابی پیوست. سال بعد دوبار دستگیر شد و نُه ‌ماه به جرم شرکت در تظاهرات عمومی زندانی شد. مدت کوتاهی پس از آزادی، در دوئل کشته شد. شب قبل از آن، کشفیاتش در نظریۀ گروه‌ها را شتابزده نوشته بود. یگانه اثر منتشرشدۀ او مقاله‌ای دربارۀ نظریۀ اعداد در ۱۸۳۰ بود. قضیۀ معروف به قضیۀ گالوآ[۷]، حل‌ناپذیری[۸] معادلات بالاتر از درجۀ چهارم را با رادیکال‌[۹]ها نشان می‌دهد. نظریۀ گالوآ مربوط به گروه‌های متشکل از آرایش‌های ریشه‌های[۱۰] معادلات و زیرگروه[۱۱]هایشان است که آن‌ها را تقریباً مانند «جعبه‌های چینی» درون هم جا داده بود.

 


  1. group theory
  2. algebraic equation
  3. theory of equations
  4. number theory
  5. elliptic functions
  6. Augustin Cauchy
  7. Galois theorem
  8. insolubility
  9. radical
  10. roots
  11. subgroups