گرایلی
گِرایلی
قومی از ترکان، احتمالاً از تبار مغولان و بازماندۀ قوم کرائیت، ساکن مناطقی از شمال غرب خراسان و جنوب شرق مازندران. سرزمین این مردم در دورۀ صفویه، ولایت گرایلی نام داشت و مناطقی از رادکان، قوچان، شیروان، بجنورد و اسفراین و همۀ جاجرم و کالپوش و مناطقی از جنوب مینودشت، آزادشهر و کتول را شامل می‌شد. تا پیش از صفویه، از گرایلی‌ها در حوادث تاریخی، نام و نشانی نیست. اینان در ۹۳۸ق به‌اتفاق حاکم دامغان به جنگ ازبکان مهاجم رفتند و آنان را شکست دادند. علی خان گرایلی، از خوانین موروثی، در ۱۰۰۴ق از پیوستن به اردوی شاه‌عباس خودداری کرد و به همین سبب، شاه‌عباس مقام او را به دو تن از خان‌زادگان گرایلی داد. خوانین گرایلی تا انقراض دولت صفویه، همچنان از حکام موروثی محلی ایران بودند. رستم‌خان گرایلی یکی از آخرین حکام این مردم در دورۀ صفویه بود. در سال‌های آخر دولت صفوی، کردان ناحیۀ آخال به ولایت گرایلی هجوم بردند و پس از بیرون‌راندن گرایلی‌ها، بخشی از ولایت آن‌ها را به‌تصرّف خود درآوردند و گرایلی‌ها ناگزیر به جاجرم و کالپوش و برخی نواحی دیگر اکتفا کردند. سپس، با دیگر طوایف خراسان به نادرشاه افشار پیوستند. رحیم‌خان گرایلی از سرداران نادرشاه بود. آقامحمدخان قاجار بسیاری از آنان را به ساری و نکا انتقال داد و گروه‌هایی نیز در سلطنت فتحعلی‌شاه به مناطق شرق مازندران کوچیدند. اعقاب گرایلی‌ها در جاجرم و کالپوش و نیز مناطقی از استان‌های مازندران و گلستان سکونت دارند.